30 χρόνια από την σφαγή στη Σρεμπρένιτσα

Οι εθνοκαθάρσεις και οι γενοκτονίες καλά κρατούν μέχρι και το 2025, με τελευταίες και πιο σημαντικές τις γενοκτονίες από τους Ρώσους στην Μαριούπολη και στην Μπούτσα της Ουκρανίας, όπου το μέγεθός τους δεν έχει επίσημα καταγραφεί, καθώς ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας συνεχίζεται και ο απολογισμός στα αθώα θύματα εξακολουθεί να είναι τραγικός, παρά τις προσπάθειες των Ρώσων να κρύψουν τα εγκλήματα κατά αμάχων.  
Στην Μαριούπολη γίνεται λόγος για γενοκτονία μέχρι και 100.000 αμάχων. Από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά όμως, έχουν διαπραχθεί και άλλα εγκλήματα και εθνοκαθάρσεις.
Μια από αυτές, ήταν αυτή της Σρεμπρένιτσα που διαπράχθηκε σε βάρος Βόσνιων Μουσουλμάνων από τους Σερβοβόσνιους. 
Το εθνοτικό μίσος κυριάρχησε και εκεί στο όνομα των κάθε λογής εθνοκαθάρσεων και πρυτάνευσης της εχθρότητας μεταξύ των λαών.
Ας δούμε πώς αισθάνεται η Ευρώπη και πώς αντιδρά στη μνήμη αυτής της μεγάλης γενοκτονίας.
Η συμφιλίωση είναι εφικτή
Το 1995 δολοφονήθηκαν πάνω από 8.300 Βόσνιοι - Η μνήμη ως «μνημείο κατά του μίσους».
Ο πρώην ύπατος εκπρόσωπος για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, αυστριακός διπλωμάτης με καταγωγή από την Σλοβενική Καρινθία, Valentin Inzko, εξέφρασε την αισιοδοξία του για την αποκατάσταση της γενοκτονίας στη Σρεμπρένιτσα. «Πρέπει να εργαστούμε για τη συμφιλίωση», τόνισε με αφορμή την 30η επέτειο της εν λόγω σφαγής.
Πιστεύει ότι αυτό είναι εφικτό, δήλωσε ο Ίντσκο σε τελετή μνήμης στο αυστριακό κοινοβούλιο. 
Η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης των Πρασίνων και πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας φιλίας Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Άλμα Ζάντιτς, χαρακτήρισε την τελετή μνήμης «μνημείο κατά του μίσους».
Η Σρεμπρένιτσα πρέπει να είναι και ένας τόπος συγχώρεσης, σύμφωνα με τον Ίντσκο. Η διεθνής κοινότητα απέτυχε εκεί. «Αυτό δεν πρέπει να ξανασυμβεί». 
Λίγο πριν τη λήξη της θητείας του στα τέλη Ιουλίου 2021, ο αυστριακός διπλωμάτης απαγόρευσε την άρνηση της γενοκτονίας με συμπλήρωση του ποινικού κώδικα σε ολόκληρη τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και την κατέστησε ποινικό αδίκημα.
Η χρονική στιγμή ήταν «απλή σύμπτωση», καθώς περίμενε τις τελεσίδικες αποφάσεις κατά των εγκληματιών πολέμου. Σύμφωνα με τον Ίντσκο, η προσωπική του συνείδηση επίσης έπαιξε ρόλο: «Δεν θα μπορούσα να ζήσω άλλο».
Zadić: «Μνημείο κατά του μίσους»
Η Alma Zadić αυστριακή δικηγόρος και πολιτικός του κόμματος των Πρασίνων, γεννημένη στη Βοσνία, η οποία διετέλεσε Υπουργός Δικαιοσύνης από τις 7 Ιανουαρίου 2020 έως τις 3 Μαρτίου 2025 στις κυβερνήσεις του αυστριακού καγκελαρίου Sebastian Kurz, υπενθύμισε τους 8.372 άνδρες και αγόρια που «δολοφονήθηκαν βάναυσα» πριν από 30 χρόνια. 
«Η Σρεμπρένιτσα είναι ένα μνημείο για το τι μπορεί να συμβεί όταν το μίσος κυριαρχεί». Ωστόσο, τα γεγονότα αυτά συμβολίζουν επίσης «ότι αυτό μπορεί να συμβεί ξανά και παντού». Δείχνουν πότε πρέπει να πούμε «σταματήστε», τόνισε η Zadić: «Για να μην ξανασυμβεί ποτέ κάτι τέτοιο».
Χρειάζονται εκδηλώσεις όπως αυτή για να επιτευχθεί η ειρήνη, είπε η πρώην υπουργός στους πολυάριθμους καλεσμένους. «Παραμένω αισιόδοξη». Τα εγκλήματα της Σρεμπρένιτσα διαπράχθηκαν «για τον μοναδικό λόγο» ότι τα θύματα είχαν διαφορετική θρησκεία, διαφορετικά ονόματα, διαφορετική εθνική καταγωγή από τους δράστες.
Κάλεσμα για πολιτική εκπαίδευση
Η επιζώσα της γενοκτονίας Almasa Salihović από το Μνημείο της Σρεμπρένιτσα μίλησε για το «βάρος, αλλά και το προνόμιο της μνήμης». Στο έργο της, δίνει μεγάλη έμφαση στην εκπαίδευση, με στόχο την προώθηση της δικαιοσύνης, της πρόληψης και της αντίστασης. Η Σρεμπρένιτσα δεν ήταν «ένα μεμονωμένο γεγονός», αλλά «το αποκορύφωμα μιας εκστρατείας εθνοκάθαρσης».
Η πανεπιστημιακή καθηγήτρια, Heike Karge, θέλησε επίσης να δώσει έμφαση στην εκπαίδευση. 
Στις αυστριακές και γερμανικές σχολές δεν διδάσκονται, όπως είπε, αρκετά για τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. 
Η Karge θέλει να «δώσει το θάρρος» στους φοιτητές παιδαγωγικών σπουδών να ασχοληθούν με το θέμα. Όσο υπάρχει άρνηση, δεν μπορεί να υπάρξει συμφιλίωση.
Ιστορικό
Από τις 11 Ιουλίου 1995, στην περιοχή της Σρεμπρένιτσα, σε μια περιοχή που κατοικείται κυρίως από Σέρβους, δολοφονήθηκαν πάνω από 8.300 Βόσνιοι άνδρες από Βόσνιους Σέρβους. 
Πρόκειται για το μεγαλύτερο έγκλημα πολέμου στην Ευρώπη από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το 2024, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καθιέρωσε την «Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα».
Ο πόλεμος που ακολούθησε τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 100.000 ανθρώπους στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη την περίοδο 1992–1995, κυρίως Βόσνιους Μουσουλμάνους, ενώ ανάγκασε περισσότερους από δύο εκατομμύρια πολίτες να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.
Η σφαγή στη Σρεμπρένιτσα αποτέλεσε μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες αυτής της τραγωδίας.
Η γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα
Τον Ιούλιο του 1995, ο στρατός των Σερβοβοσνίων κατέλαβε τη Σρεμπρένιτσα –μια πόλη που είχε χαρακτηριστεί «ασφαλής ζώνη» υπό το Ψήφισμα 819 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ– και διέπραξε την ωμή εκτέλεση χιλιάδων ανδρών και εφήβων. Τα υπόλοιπα μέλη του Βόσνιου μουσουλμανικού πληθυσμού –περίπου 25.000 γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι– εκτοπίστηκαν βίαια από το θύλακα.
Μέχρι σήμερα, ελάχιστα γεγονότα έχουν αναγνωριστεί επισήμως ως γενοκτονίες από αρμόδια διεθνή δικαστικά όργανα. Τόσο το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όσο και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία, χαρακτήρισαν τη σφαγή των Βόσνιων Μουσουλμάνων από το στρατό της Σερβικής Δημοκρατίας ως πράξη γενοκτονίας.
Μνήμη των θυμάτων
Η γενοκτονία άφησε βαθιά ψυχικά τραύματα στους επιζώντες, στους συγγενείς των θυμάτων και στο σύνολο της βοσνιακής κοινωνίας, προκαλώντας επίμονα εμπόδια στην προσπάθεια συμφιλίωσης ανάμεσα στις διαφορετικές εθνοτικές ομάδες της χώρας.
Το 2025 σηματοδοτεί τριάντα χρόνια από τη γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα, όπου τουλάχιστον 8.372 άνθρωποι δολοφονήθηκαν, χιλιάδες εκτοπίστηκαν και ολόκληρες οικογένειες και κοινότητες αποδεκατίστηκαν.