Τούτος ο μήνας, ο Γενάρης στις έντεκα μέρες του γέννησε τον ποιητή της θάλασσας. Το Νίκο Καββαδία. Ο ποιητής της θάλασσας, των αλμυροβρεγμένων γεννήθηκε το 1910 στο Νίκολσκι Ουσουρίσκι, μια επαρχιακή πόλη της περιοχής του Χαρμπίν στη Μαντζουρία, από γονείς Κεφαλλονίτες, το Χαρίλαο Καββαδία και τη Δωροθέα Αγγελάτου της γνωστής οικογένειας εφοπλιστών της Κεφαλονιάς.
Αμπάρια, αγανταρίσματα, βάρδιες, γεμιτζήδες, τρικυμίες, καράβια, κάβους, πελάγη και καραβοφάναρα φέρνει στο νου το όνομα του ποιητή, που μπόρεσε να κάνει λόγο την πνοή της θάλασσας κι όλα της τα καμώματα.

ΜΟΥΣΩΝΑΣ (Ποιητική συλλογή Τραβέρσο (1975)
Τρελός Μουσώνας ράγισε μεσονυχτίς τα ρέλια.
Στο χέρι σου χλωρό κλαρί, χαρτί κι ένα φτερό.
Τέσσεροι κάμανε καιροί τα ρούχα σου κουρέλια.
Να σε σκεπάσω θέλησα, γλιστράς και δε μπορώ.

Κοράλλι ο κατραμόκωλος βαστάει να σε φιλέψει.
Γιατί μπήγεις τα νύχια σου στη σάπια κουπαστή;
Είν\' ένα φάδι αθώρητο και μου μποδάει τη βλέψη.
Γαλάζιο βλέπω μοναχά, γαλάζιο και σταχτί.

Παρακαλώ σε κάθησε να ξημερώσει κάπως.
Χρώμα να βρω, το πράσινο και τίντες μυστικές.
Κι απέ, το θρύλο να σου πω που μου \'πε μαύρος κάπος
τη νύχτα που μας έγλειφε φωτιά στο Μαρακές.
(Ινδικός Ωκεανός 1951)

Το 1947 ο ποιητής, με ένα γεμάτο ναυτικό φυλλάδιο πλέον, δημοσιεύει στις εκδόσεις Καραβία (του αφιερώνει το υπέροχο F.G. Lorca) τη δεύτερη ποιητική του συλλογή με τον τίτλο \"Πούσι\", λέξη που σημαίνει ομίχλη, καταχνιά. Η μελοποίηση πολλών ποιημάτων απ αυτή τη συλλογή θα τον κάνει γνωστό στο πλατύ κοινό, δυστυχώς, όμως, μετά το θάνατό του.

Πούσι (Αφιερωμένο στην Ελένη Χαλκιούση)
Έπεσε το πούσι αποβραδίς
-- το καραβοφάναρο χαμένο --
κ\' έφτασες χωρίς να σε προσμένω
μες στην τιμονιέρα να με δεις.

Κάτασπρα φοράς κ\' έχεις βραχεί,
πλέκω σαλαμάστρα τα μαλλιά σου.
Κάτου στα νερά του Port Pegassu
βρέχει πάντα τέτοιαν εποχή.

Μας παραμονεύει ο θερμαστής
με τα δυο του πόδια στις καδένες.
Μην κοιτάς ποτέ σου τις αντένες
με την τρικυμία· θα ζαλιστείς.

Βλαστημά ο λοστρόμος τον καιρό
κ\' είν\' αλάργα τόσο η Τοκοπίλλα.
Από να φοβάμαι και να καρτερώ
κάλλιο περισκόπιο και τορπίλα.

Φύγε! Εσέ σου πρέπει στέρεα γη.
Ήρθες να με δεις κι όμως δε μ\' είδες
έχω απ\' τα μεσάνυχτα πνιγεί
χίλια μίλια πέρ\' απ\' τις Εβρίδες.

Τοπωνύμια:
Port Pegassu: κόλπος στα Ν του νησιού Στιούαρτ στη Ν. Ζηλανδία
Τοκοπίλλα: λιμάνι στη Χιλή
Εβρίδες: αρχιπέλαγος Δ της Σκωτίας

Ο Νίκος Καββαδίας εμπνέεται με λόγο ποιητικό αλλά και πεζό, για τη ναυτοσύνη, τις θαλασσινές περιπλανήσεις.
\"Το Ημερολόγιο ενός τιμονιέρη\" συγκεντρώνει τα αθησαύριστα έργα του Νίκου Καββαδία, εκείνα δηλαδή που έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς σε διάφορα περιοδικά, εφημερίδες, ανθολογίες κ.α., αλλά δεν έχουν ποτέ συμπεριληφθεί σε ποιητικές συλλογές ή αναδημοσιευτεί σε αυτοτελείς τόμους, και ως εκ τούτου δεν ήταν πια προσιτά στο αναγνωστικό κοινό.
Δεν περιέχει κανένα ανέκδοτο ποίημα ή πεζογράφημα.
Τα πεζογραφήματα και ποιήματα που έχουν συγκεντρωθεί στο «Ημερολόγιο ενός τιμονιέρη» ανήκουν στη μεγάλη τους πλειονότητα στα πρώτα δημιουργικά χρόνια του Καββαδία: ένα πρώτο ποίημα χρονολογείται από το 1926 ή 1927, τα ποιήματα που υπέγραψε με το ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλ(λ)ας δημοσιεύτηκαν από τον Ιανουάριο του 1928 έως τον Ιανουάριο του 1930, τα πεζογραφήματα που γράφτηκαν από το 1932 έως το 1935, τα υπόλοιπα ποιήματα, που τα υπογράφει ο Καββαδίας με τ όνομά του, χρονολογούνται από το 1928 έως το 1935. Μόνο πέντε ποιήματα ανήκουν σε μεταγενέστερες εποχές: Τα τρία αντιστασιακά ποιήματα είναι του 1943 και του 1945, το «Φοιτητές» του 1967 και στο «Στίχοι για τη ζωγραφική σου» του 1971.
Μερικά κείμενα, όπως «Το Ημερολόγιο ενός τιμονιέρη» (1932) ή το ποίημα «Kasbah» (1934), αποτελούν σημαντικότατα αριστουργήματα. Σχεδόν όλα παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον επειδή, πέρα από τις επιμέρους αρετές τους, μας επιτρέπουν να δούμε τη γέννηση και την προοδευτική ανάπτυξη της θεματικής και του ιδιάζοντος λεξιλογίου του Καββαδία ή την επεξεργασία ενός μύθου, όπως εκείνου του ανέφικτου ταξιδιού κατά την προετοιμασία του \"Mal du Depart\".

MAL DU DEPART
Θα μείνω πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστής
των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων,
και θα πεθάνω μια βραδιά, σαν όλες τις βραδιές,
χωρίς να σχίσω τη θολή γραμμή των οριζόντων.

Για το Μαδράς, τη Σιγγαπούρ, τ\' Αλγέρι και το Σφαξ
θ\' αναχωρούν σαν πάντοτε περήφανα τα πλοία,
κι εγώ, σκυφτός σ\' ένα γραφείο με χάρτες ναυτικούς,
θα κάνω αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία.

Θα πάψω πια για μακρινά ταξίδια να μιλώ,
οι φίλοι θα νομίζουνε πως τα \'χω πια ξεχάσει,
κι η μάνα μου, χαρούμενη, θα λέει σ\' όποιον ρωτά :
«Ήταν μια λόξα νεανική, μα τώρα έχει περάσει . . .»

Μα ο εαυτός μου μια βραδιάν εμπρός μου θα υψωθεί
και λόγο, ως ένας δικαστής στυγνός, θα μου ζητήσει,
κι αυτό το ανάξιο χέρι μου που τρέμει θα οπλιστεί,
θα σημαδέψει, κι άφοβα το φταίχτη θα χτυπήσει.

Κι εγώ, που τόσο επόθησα μια μέρα να ταφώ
σε κάποια θάλασσα βαθιά στις μακρινές Ινδίες,
θα \'χω ένα θάνατο κοινό και θλιβερό πολύ
και μια κηδεία σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες,
γράφει εξομολογητικά και οριοθετεί σκληρές αλήθειες της ζωής μα και της ζήσης του.
Ο Καββαδίας ζει τον έρωτα της ψυχής του για μια γυναίκα, που, όμως, τον προδίδει και έτσι μένει εκτός. Σταματά εκεί και βιώνει τον ανεκπλήρωτο έρωτα μιας ζωής που στοιχειώνει η γυναικεία απουσία.
Τι είναι η γυναίκα για τον Καββαδία; Χίλιες φορές θα μας το πει και χίλιες δε θα ακούσουμε. Στους στίχους του, στη Βάρδια του, με τη ζωή του την ίδια...
Ένα βράδυ στη Μαρσίλια, στην πατρίδα του Πυθέα, θα το ανακαλύψει το μυστικό και ο ίδιος ο Καββαδίας: (Βάρδια, σελ. 175 )
\"Γυναικείο κορμί... Σου διώχνει το φόβο. Σε ησυχάζει, σε προστατεύει. Δίπλα του κι απάνω του, λησμονάς πως κάποτε θα ψυχομαχήσεις.\" Και συνεχίζει με την
Πικρία
Ξέχασα κείνο το μικρό κορίτσι από το Αμόι
και τη μουλάτρα που έζεχνε κρασί στην Τενερίφα
τον έρωτα, που αποτιμάει σε ξύλινο χαμώι,
και τη γριά που μέτραγε με πόντους την ταρίφα.

Το βυσσινί του Τισιανού και του περμαγγανάτου,
και τα κρεβάτια ξέχασα τα σαραβαλιασμένα
με τα λερά σεντόνια τους τα πολυκαιριασμένα,
για το κορμί σου, που έδιωχνε το φόβο του θανάτου.

Ό,τι αγαπούσα αρνήθηκα για το πικρό σου αχείλι:
τον τρόμο που δοκίμαζα πηδώντας το κατάρτι,
το μπούσουλα, τη βάρδια μου και την πορεία στο χάρτη,
για ένα δυσεύρετο μικρό θαλασσινό κοχύλι.

Στον Κώστα Βάρναλη αφιερώνει την Αρμίδα
Το πειρατικό του Captain Jimmy,
που μ\' αυτό θα φύγετε και σεις,
είναι φορτωμένο με χασίς
κ\' έχει τα φανάρια του στην πρύμη.
Μήνες τώρα που \'χουμε κινήσει
και με τη βοήθεια του καιρού
όσο να πάμε στο Περού
το φορτίο θα το έχουμε καπνίσει.
Πλέμε σε μια θάλασσα γιομάτη
με λογής παράξενα φυτά,
ένας γέρος ήλιος μας κοιτά
και μας κλείνει που και που το μάτι.
Μπουκαπόρτες άδειες σκοτεινές,
- που να ξοδεύτηκαν τόνοι χίλιοι;
Μας προσμένουν πίπες αδειανές
και τελωνοφύλακες στο Τσίλι.
Ξεχασμένο τ\' άστρο του Βορρά,
οι άγκυρες στο πέλαγο χαμένες.
Πάνω στις σκαλιέρες σε σειρά
δώδεκα σειρήνες κρεμασμένες.
Η πλωριά Γοργόνα μια βραδιά
πήδησε στον πόντο μεθυσμένη,
δίπλα της γλιστρούσαν συνοδιά
του Κολόμβου οι πέντε κολασμένοι.
Κ\' έπειτα στις ξέρες του Ακορά
τσούρμο τ\' άγριο κύμα να μας βγάλει
τέρατα βαμμένα πορφυρά
με φτερούγες γλάρων στο κεφάλι.

Η ταξιδεμένη ζωή του ποιητή σε πλοία εμπορικά γεμίζει το νου και την ψυχή του από συνήθειες ανθρώπων άλλων τόπων, τοπία, βιώματα σε κακόφημα λιμάνια, σε τροπικές ή κοσμοπολίτικες χώρες, σε σκοτεινά καταγώγια αλλά και μέσα στα πλοία κι όλα αυτά αποτυπώνονται ζωντανά στην ποίησή του, ώστε να τον κάνουν έναν από τους πιο αγαπημένους Έλληνες ποιητές. Ο Καββαδίας μπορεί και γίνεται το καταφύγιο κάθε τρικυμισμένου νου στις μέρες μας, χάρη στον ποιητικό του λόγο που μας κληροδότησε. Όσα και να πούμε, όσα και να γράψουμε, πιστεύω δεν μπορούν να ανταποδώσουν την πνευματική του ευεργεσία. Ας μένει τούτο το αφιέρωμα ως ελάχιστο αντίδωρο στον ποιητή της θάλασσας.

Μαριάνθη Βάμβουρα - Γιάνναρου
vamvouramar@gmail.com
www.marianthiv.blogspot.com