Τα προβλήματα τόσο τα οικονομικά, όσο και τα λειτουργικά, διαχειριστικά και διοικητικά, που αντιμετώπιζε επί σειρά ετών το Μουσείο Teriade, αποτέλεσαν τροχοπέδη στην συμβολή του στην τουριστική προβολή και ανάπτυξη του τόπου. Αποτέλεσαν ένα βαθύ τραύμα στον πολιτισμό του τόπου, που ουσιαστικά μαρτυρούσε την αδυναμία και αδιαφορία των φορέων να βρουν διέξοδο και να λύσουν το γόρδιο δεσμό των αγκυλώσεων, που ενίοτε οφείλονται και σε προσωπικές διαφορές.

Σήμερα που όλα δείχνουν να παίρνουν το δρόμο τους, μετά την διευθέτηση της εξόφλησης της οφειλής προς το ΙΚΑ, μιλάμε με τον Διευθυντή του Μουσείου Κ. Μανιατόπουλο, που δεν διστάζει να πει αλήθειες και να δώσει τις κατευθυντήριες γραμμές, που με πολιτική βούληση και την συνεργασία των φορέων της Τ.Α., σίγουρα το όνειρο του Ελευθεριάδη θα γίνει πραγματικότητα.

Επιτέλους και κάποια ευχάριστα νέα για το Μουσείο. Πετύχατε να λυθεί ένα μεγάλο πρόβλημα και μάλιστα σε μια περίοδο που το ΔΣ αυτού είχε παραιτηθεί και δεν υπήρχε καμία υποστήριξη.  

Έχετε απόλυτο δίκιο, ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετώπιζε το Μουσείο λύθηκε. Όχι το μοναδικό φυσικά, αλλά από τα σοβαρότερα που αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια. Αλλά ξέρετε πολύ καλά, πως θα ήταν άδικο να ισχυριστώ ότι μόνος μου κατάφερα να λύσω τούτο το μεγάλο όντως πρόβλημα. Ακόμη και στον καλύτερο σχεδιασμό στην διαχείριση μιας κρίσιμης κατάστασης, πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο να παρουσιαστούν απρόβλεπτοι παράγοντες και θα πρόσθετα, και η ανάγκη της συνδρομής από ικανά άτομα. Το ΔΣ έως και την παραίτησή του πρόσφερε πάρα πολλά και θεωρώ ότι και η ίδια η πράξη της παραίτησης έπαιξε σημαντικό ρόλο. Από την πλευρά μου, το γεγονός ότι δεν υπήρχε διοίκηση, μου έδωσε περισσότερη ευελιξία στους χειρισμούς, που πίστευα ότι θα έφερναν θετικό αποτέλεσμα και μου επέτρεψε να κρατήσω τους χαμηλούς τόνους στην διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Φυσικά αν δεν υπήρχε η πολιτική βούληση του Υπουργείου να λυθούν κάποια προβλήματα, καθώς και η υποστήριξη των τοπικών εκπροσώπων μας στο Κοινοβούλιο, τουλάχιστον στην τελική φάση στο ζήτημα του τρόπου εξόφλησης της οφειλής προς το ΙΚΑ δηλαδή, ίσως να μην είχαμε τούτη την τόσο ικανοποιητική διευθέτηση για το Μουσείο.

Σε κάθε περίπτωση, σημασία έχει να ολοκληρώνεται η προσπάθειά σου, κι αν μπορείς να μοιράζεσαι την επιτυχία και με άλλους. Προσωπικά, μου αρκεί που έστω και με αυτό τον τρόπο δικαιώνονται μια σειρά από ενέργειες που έγιναν σε πολύ δύσκολους καιρούς. Αν και κάποιες από αυτές, σκόπιμα δεν έτυχαν προβολής, οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι πολλά σημαντικά πράγματα έγιναν τα τελευταία χρόνια κάτω από δύσκολες συνθήκες.

Το Μουσείο επέστρεψε στην εποπτεία του φυσικού του φορέα του Υπουργείου Πολιτισμού. Το έργο του εκσυγχρονισμού του κτηρίου, καθώς και η συντήρηση των έργων της συλλογής, ολοκληρώθηκαν με την βοήθεια των υπηρεσιών του Υπουργείου. Παράλληλα,  πραγματοποιήθηκαν συνεργασίες με κορυφαία ιδρύματα Τέχνης στο πλαίσιο της προβολής του Μουσείου και της συλλογής TRIADE. Στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στην Αθήνα το 2014 η έκθεση «Βιβλία καλλιτεχνών της συλλογής TERIADE και στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών στη Θεσσαλονίκη η έκθεση με τίτλο «ΤΙΜΗ ΣΤΟΝ TERIADE» τον Μάρτιο 2015.

Πώς βλέπετε το άμεσο μέλλον; Να ελπίζουμε ότι από τώρα και στο εξής τα πράγματα θα είναι καλύτερα;

Αυτό που προέχει τώρα, είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, μας δίνεται μια ευκαιρία που πρέπει να την αξιοποιήσουμε. Ελπίζω ότι όλοι οι αρμόδιοι αυτή την φορά, οφείλουν να κάνουν την σωστή εκτίμηση της κατάστασης και να ενεργήσουν ανάλογα. Είτε πρόκειται για την επιλογή των εκπροσώπων που θα προτείνουν για το ΔΣ, είτε για την στάση που θα κρατήσουν απέναντι στο Μουσείο.

Τι ακριβώς εννοείτε;

Στην συγκεκριμένη περίπτωση, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές που επηρέαζαν σε μεγάλο μέρος αρνητικά την λειτουργία και την εξέλιξη του Μουσείου δεν ήταν παρά συνέπειες των προβλημάτων που για χρόνια ταλάνιζαν το Μουσείο και δυστυχώς, ποτέ δεν αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά. Αυτό που προέχει, είναι να λάβουμε όλοι σοβαρά υπόψη ότι κάθε θεραπεία προϋποθέτει πριν από οποιαδήποτε άλλη ενέργεια, την σωστή διάγνωση.

Για να γίνει αυτή η διάγνωση, πρέπει να ξεπεραστούν αντιλήψεις του παρελθόντος που συνοδεύονται από εντυπωσιακές δηλώσεις και ενέργειες που δεν έχουν ούτε ουσία, ούτε και συνέχεια φυσικά. Θα πρέπει επιτέλους, να αναγνωρίσουμε τα προβλήματα που δεν μας επιτρέπουν να προχωρήσουμε και να προσπαθήσουμε να τα λύσουμε αυτή την φορά όχι με τα λόγια, αλλά χτίζοντας όσο είναι δυνατό στέρεες βάσεις. Δεν θα πρέπει για παράδειγμα, να αποδεχτούμε στο όνομα της όποιας λιτότητας ότι το Μουσείο θα πρέπει να εξακολουθεί να λειτουργεί χωρίς να καλυφθούν οι στοιχειώδεις έστω ανάγκες σε ειδικευμένο προσωπικό ή χωρίς να έχει την ουσιαστική στήριξη από τους τοπικούς φορείς.

Ποια είναι για σας η βασική αίτια αυτών των προβλημάτων;

Το βασικό πρόβλημα του Μουσείου όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση από την δεκαετία του 90, είναι η νομική του υπόσταση. Το γεγονός ότι παραμένει και λειτουργεί ως  Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Αυτό φυσικά από μόνο του δεν αποτελεί πρόβλημα, αρκεί να τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις και προδιαγραφές.

Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δίκαιου αντιμετωπίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία ως ιδιαίτερες περιπτώσεις. Αυτό κρίνεται αναγκαίο, ώστε η συγκεκριμένη κατηγορία των νομικών πρόσωπων, όπως για παράδειγμα οι Μονάδες Υγείας, τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, να έχουν την δυνατότητα να εκπληρώνουν ανεπηρέαστα τον σημαντικό σκοπό  τους. Για να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία τους και να αποφεύγονται οι όποιες παρεμβάσεις από την πολιτική εξουσία, διοικούνται από Διοικητικά Συμβούλια, τα οποία και χαράζουν με τις αποφάσεις τους την πολιτική που κρίνουν αυτά κατάλληλη.

Απαραίτητη, όμως, προϋπόθεση, για την αυτοτέλειά τους αυτή, είναι να έχουν εξασφαλίσει την αυτοδυναμία τους. Στην πράξη σημαίνει ότι ένα ΝΠΔΔ πρέπει από μόνο του να καλύπτει τις ανάγκες του, γιατί σύμφωνα με την νομοθεσία, δεν έχει την δυνατότητα να ζητήσει οποιαδήποτε εξωτερική υποστήριξη από άλλη υπηρεσία, όπως για παράδειγμα ένα ποσοστό του εποχικού προσωπικού που προσλαμβάνει κάποιο Υπουργείο ή Δήμος από ευρωπαϊκό Πρόγραμμα. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση της εκπόνησης μελετών από την τεχνική υπηρεσία ενός άλλου φορέα. Με τον τρόπο αυτό, όπως αντιλαμβάνεστε, για να μπορέσει να διεκδικήσει ένα ΝΠΔΔ κάποιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ή κάποια χρηματοδότηση, θα πρέπει το ίδιο να είναι στελεχωμένο με το απαραίτητο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Σε κάθε άλλη περίπτωση, θεωρείται ότι δεν διαθέτει «διαχειριστική επάρκεια». Φυσικά υπάρχει πάντα η δυνατότητα να προχωρήσει σε συνεργασία με άλλον φορέα, με την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης, αλλά στην πράξη όπως αποδείχθηκε στο παρελθόν, ποτέ δεν υπήρξε κάποια συνεργασία τόσο με την Δημοτική Αρχή, όσο και με την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, με την αιτιολογία συνήθως του φόρτου εργασίας των τεχνικών τους υπηρεσιών ή γενικότερα της αναρμοδιότητας.

Αν λοιπόν, αυτή η ιδιαιτερότητα αποτελεί τροχοπέδη, τι δυνατότητες έχει κάποιο ΝΠΔΔ να επιβιώσει

Ο ίδιος ο Τεριάντ επιδίωξε αυτή την ιδιαιτερότητα, προσπαθώντας να κρατήσει το Μουσείο μακριά από τις μικρόνοες πολιτικές παρεμβάσεις και τους ερασιτεχνισμούς. Άλλωστε, αν ήθελε, θα μπορούσε να δωρίσει το Μουσείο στον Δήμο, όπως έκανε και με το Μουσείο Θεοφίλου. Είχε, όμως, κάθε λόγο να πιστεύει ότι με τον τρόπο αυτό, θα κατάφερνε να διασφαλίσει την βιωσιμότητα και την ανάπτυξη του Μουσείου με το σκεπτικό ότι η εφαρμογή των όρων της δωρεάς είναι κατοχυρωμένη από το Σύνταγμα. Οι όροι αυτοί που έγιναν αποδεκτοί από την πλευρά της Ελληνικής πολιτείας, ήταν μεταξύ άλλων και η πλήρης κάλυψη τόσο της μισθοδοσίας, όσο και των εξόδων λειτουργίας του από τον κρατικό προϋπολογισμό, ώστε να εξασφαλίζεται η αυτοδυναμία του.

Θεωρώντας δεδομένη την αξιοπιστία και την συνέχεια του Ελληνικού κράτους, ο Τεριάντ χρηματοδότησε ο ίδιος την κατασκευή του κτηρίου σε δικό του χώρο, στεγάζοντας ένα μεγάλο κομμάτι όχι μόνο της Ελληνικής, αλλά και της Παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, προσφέροντας με τον τρόπο αυτό, στον γενέθλιο τόπο του, ένα δώρο που θα βοηθούσε στην ανάπτυξή του.

Τα πράγματα, όμως, δεν είχαν αυτή την εξέλιξη. Δεν θα ήθελα να αναφερθώ πιο περιληπτικά στην περίοδο κυρίως της δεκαετίας του 90 που ακολούθησε. Όλοι μας γνωρίζουμε την αδιαφορία που έδειξαν σχεδόν όλοι οι φορείς. Ακόμη κι αυτοί που απέθεσαν κάποιες ελπίδες στο γεγονός της μεταφοράς της εποπτείας στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, γρήγορα διαψεύστηκαν. Αντί για την πολυσυζητημένη και αυτονόητη υποστήριξη κυρίως στην διεκδίκηση των περίφημων ευρωπαϊκών προγραμμάτων, η απάντηση στα αιτήματά μας για συνεργασία ήταν πάντα αρνητική.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι αμέσως μετά την επαναφορά του Νομικού Προσώπου το 2010 στον νόμιμο φορέα εποπτείας του το Υπουργείο Πολιτισμού, το Μουσείο κατάφερε να ενταχθεί με την πολύτιμη υποστήριξη των τοπικών τεχνικών υπηρεσιών του Υπουργείου, σε ένα Ευρωπαϊκό πρόγραμμα που υπήρξε σωτήριο για την επιβίωσή του.

Ποια πιστεύετε ότι είναι η λύση;

Τα μοναδικά άλλα μουσεία στην Ελλάδα που υφίστανται με το ίδιο καθεστώς ως Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, είναι η Εθνική Πινακοθήκη και το Μουσείο της Ακρόπολης. Τούτο από μόνο του νομίζω ότι αποτελεί την απάντηση στα ερωτήματά μας, αλλά παράλληλα την απάντηση και σ' όλους εκείνους που θεωρούν ότι είναι θέμα ικανοτήτων του ΔΣ και μόνο η επιβίωση του Μουσείου.

Αν η Πολιτεία δεν έχει την δυνατότητα για αντικειμενικούς λόγους να τηρήσει τους όρους της δωρεάς, πιστεύω ότι η μόνη καλύτερη επιλογή, είναι να κινηθούμε προς την πλευρά της αλλαγής του νομικού καθεστώτος του Μουσείου, όπως άλλωστε προβλέπεται και από την νομοθεσία. Αν δεχτούμε ως δεδομένη την αδυναμία τήρησης των όρων της δωρεάς, τότε η πλήρης υπαγωγή του Μουσείου στο Υπουργείο κατά την άποψή μου επιβάλλεται, αν αποσκοπούμε σε μια οριστική και βιώσιμη λύση.

Φυσικά, πέρα από οποιοδήποτε μακροπρόθεσμη ενέργεια, το νέο ΔΣ θα πρέπει να έχει την βούληση να λύσει κάποια άμεσα και σημαντικά ζητήματα, όπως την στελέχωση του Μουσείου με το ελάχιστο έστω απαραίτητο ειδικευμένο προσωπικό. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι για τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να χτίζονται σταθερές βάσεις, ώστε να μπορέσουμε μακροπρόθεσμα και να επιβιώσουμε, αλλά και να πετύχουμε τους στόχους μας

Αν κατορθώσετε να ξεπεράσετε αυτά τα θέματα και κυρίως αν μπορέσετε να καλύψετε τις βασικές ανάγκες σας, ποιες είναι οι δυνατότητες του Μουσείου;

Εφόσον πρώτα καλύψουμε τις απαραίτητες προδιαγραφές για μια εύρυθμη λειτουργία, θα πρέπει να φροντίσουμε για την προβολή του Μουσείου, με στόχο την αύξηση της επισκεψιμότητας και την αναβάθμιση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών, ώστε να υπάρξει μια ουσιαστική συμβολή του Μουσείου στην ανάδειξη της Λέσβου ως τουριστικού προορισμού.

Μην ξεχνάμε, ότι η πρωτεύουσα του νησιού, η πόλη της Μυτιλήνης, μετά την γεωγραφική ενοποίηση των περιαστικών δήμων σε έναν ενιαίο δήμο, διαθέτει ένα αξιόλογο τουριστικό προφίλ και κυρίως περιλαμβάνει το σύνολο των υποδομών, μεταφορών και συγκοινωνιών που υποστηρίζουν την τουριστική μετακίνηση των επισκεπτών σε ολόκληρο το νησί. Αυτό, την καθιστά βασικό κόμβο, εξασφαλίζοντας την διέλευση και παραμονή των επισκεπτών και κατά συνέπεια την δραστηριοποίηση σε μέγιστο βαθμό  των φορέων που συνθέτουν μια ολοκληρωμένη τουριστική παροχή προς τον επισκέπτη, περισσότερο από κάθε άλλη πόλη του νησιού.

Η ιδιαιτερότητα και η μοναδικότητα των θεματικών συλλογών αρκετών Μουσείων της Λέσβου, όχι μόνο στον Ελλαδικό, αλλά και στον παγκόσμιο χώρο, κάνει την σωστή και οργανωμένη τουριστική προβολή αποτελεσματικότερη, καθώς ο προορισμός, είναι πιο κατανοητός ως σύνολο και φυσικά πιο αποδοτικός ως προς τις επιλογές που μπορεί να προσφέρει συνδυαστικά.

Αυτά είναι τα δεδομένα και αντίστοιχοι πρέπει να είναι και οι  βραχυπρόθεσμοι στόχοι του Μουσείου, κατά το μέτρο του δυνατού πάντα:

Αν υπάρξει σωστή στελέχωση, πιστεύω ότι θα έχουμε την δυνατότητα να υποστηρίξουμε αρκετές δράσεις, αναβαθμίζοντας ριζικά και τις υπηρεσίες που πρόσφερε μέχρι τώρα το Μουσείο, όπως τις επισκέψεις σχολείων, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, τις εκδόσεις, ακόμη και την  οργάνωση καλλιτεχνικών εργαστηριών. Η δημιουργία εσωτερικών υποδομών υποστήριξης του Μουσείου, η στελέχωση με ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, θα βοηθήσει προς την κατεύθυνση της πραγματοποίησης εκθέσεων, εκδηλώσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, σεμιναρίων-συνεδρίων με την αξιοποίηση της νέας αίθουσας πολλαπλών χρήσεων χωρητικότητας 150 ατόμων, αλλά και την αξιοποίηση της συλλογής με συνεργασίες με άλλα μουσεία μέσω δανεισμού έργων και ίσως ακόμη και με εκδόσεις. Παράλληλα, θα πρέπει να προσπαθήσουμε για την προβολή του Μουσείου, με την δημιουργία υποστηρικτικού υλικού και φυσικά μέσω συνεργασίας - δικτύωσης με Δήμο, Περιφέρεια, ΕΟΤ κλπ. Ας μην ξεχνάμε ότι αν δεν υπάρξει αυτή η απαραίτητη προϋπόθεση της ισότιμης συνεργασίας δηλαδή μεταξύ των αναπτυξιακών φορέων του νησιού, δεν πρόκειται να προχωρήσει τίποτα.