Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Οι κλειστού τύπου κοινωνίες που οδηγούνται σε ακόμη μεγαλύτερο κλείσιμο και που στο τέλος αναμένεται να πνίξουν και τον τελευταίο αντιφρονούντα, δεν θα αλλάξουν όσο η νοοτροπία εδράζεται αποκλειστικά και μόνο στον ολοένα και μεγαλύτερο πλουτισμό και την ικανοποίηση των ψευτοαναγκών.

Τα πρότυπα των τελευταίων δεκαετιών γιατί θα το τονίσω, το πρόβλημα δεν είναι σημερινό εξακολουθούν να επικρατούν σε όλες τις κοινωνίες που ενισχύουν τον ατομικισμό και που κάνουν τους πολίτες να αισθάνονται ευδαιμονία όσο έχουν μία σταθερή εργασία αλλά πάνω απ' όλα προοπτικές και δυνατότητες απόκτησης ολοένα και περισσότερο υλικών αγαθών.

Δεν αναμένεται να αλλάξει κάτι όσο καλλιεργείται η σταθερή πίστη σε συντηρητικές αξίες, αλλά πάνω απ' όλα σε ιδεολογήματα που αναπαράγουν τις αποτυχημένες πρακτικές αντίστασης του παρελθόντος. Θέλω να πω πως η μερική αμφισβήτηση και όχι η ολική θέα της κοινωνίας, η κλαδική διεκδίκηση αιτημάτων και η μη συλλογική απαίτηση, δεν αναμένεται να δημιουργήσουν τις συνθήκες συνολικής αμφισβήτησης, με την βοήθεια της οποίας θα άλλαζε ριζικά το κοινωνικό προτσές.

Αυτό που παρατηρεί κανείς με περισσή ευκολία είναι η μερική διεκδίκηση ελεύθερου χρόνου και χώρου για αποσπασματική εξάσκηση του σώματος και του νου, μία προβληματική διαδικασία που αντανακλά το πνεύμα των σημερινών δυτικών κοινωνιών, οι οποίες ναι μεν προσφέρουν μία σχετική ελευθερία δράσης και έκφρασης, εντούτοις, όμως, γίνονται ολοένα και περισσότερο κλειστές.

Το 2023 μπορεί να μην είναι και πάλι ένα κομβικό έτος συνταρακτικών αλλαγών. Μπορεί να διανύσουμε και πάλι εποχές άκρατου συντηρητισμού, που θα διανθίζονται από οάσεις ψευδεπίγραφης ατομικής ελευθερίας, μπορεί να είναι σε τελική ανάλυση μία ακόμη κλειστή εποχή από πλευράς πολυπολιτισμικότητας, αλλά πάνω απ' όλα μορφωτικού γίγνεσθαι.

Η αντισυμβατικότητα μπορεί να περιορίζεται εκ νέου σε μία αυτοαποκαλούμενη αλλά στην πραγματικότητα ασήμαντη τέχνη που έχει χάσει τον κοινωνικό προσανατολισμό της μέσω της επιτηδευμένης ιδιαιτερότητας, από την μανία μιας ρητής διαφορετικότητας που δεν υπηρετεί, όμως, την όποια ριζική κοινωνική αλλαγή. Με απλά λόγια, όταν οι καλλιτέχνες θυμίζουν για μια ακόμη φορά πως δεν ενδιαφέρονται για την όλη διαμόρφωση του κοινωνικού προτσές.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν πάντα χαραμάδες αυτοέκφρασης και αυτόνομες οάσεις κοινωνικού προσανατολισμού. Σε μία εποχή ισοπεδωμένων αξιών στο όνομα ακατανόητων, αλλά πάνω απ' όλα τεχνητών νεωτερισμών, σε μία εποχή όπου η μεγάλη σκέψη απουσιάζει επιδεικτικά για πολλοστή φορά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι άνθρωποι έχουν ακόμη την δυνατότητα να υπερβούν τον ακραιφνή συντηρητισμό σε όλα τα επίπεδα που μεταφράζεται σε σλόγκαν διαφημιστικού οργασμού, πασπαλισμένου σαφώς από την αναγκαία πίστη στα Θεία, όσο πλησιάζουμε ενίοτε προς τις εκάστοτε άγιες μέρες.

Εν ολίγοις, όταν η ταυτόχρονη εκπόρνευση νου και σώματος συμβαδίζουν με την κατάνυξη των Χριστουγέννων ή του Πάσχα σε ένα ντελίριο απαξίωσης και αδιαφορίας απέναντι σε αυτό που ονομάζεται Παιδεία.

Με απλά λόγια, όταν τον περισσότερο καιρό αφοδεύουμε την κραταιά ηθική του παρελθόντος ως προβαλλόμενο συντηρητισμό και τις άγιες μέρες κρυβόμαστε φοβισμένοι πίσω από το άναμμα του κεριού, στην προσπάθειά μας να εξιλεωθούμε για τα αμαρτήματά μας.

Αυτός ο κόσμος έχει χάσει από δεκαετίες τα Θέλω του και αυτό που κάνει, είναι να αυτοπροσδιορίζεται αναλόγως των ατομικών του αναγκών.   

Με αυτόν τον τρόπο δεν αλλάζει τίποτε παρά διαιωνίζεται μία διαχρονική κοινωνική νοσηρότητα, καθώς οι πολίτες δεν ξέρουν προς τα πού να κινηθούν. Στο τέλος υπερτερεί η θέληση για ικανοποίηση των υλικών αναγκών και η όλη υπόθεση υπεραπλουστεύεται μέσω των στατικών μηνυμάτων για μία κατευθυνόμενη μόρφωση, αν και εφόσον προβάλλεται αυτή.   

Οι κλειστού τύπου σημερινές κοινωνίες απειλούνται επίσης δραματικά και από άλλες κοινωνίες, όπου εκλείπουν ακόμη και οι σχετικές ελευθερίες.

Μπροστά σε αυτόν τον κίνδυνο, δοξολογείται μοιραία η περιορισμένη έκφραση έναντι της καταλυτικής φυλάκισης των ιδεών. Μπροστά στον κίνδυνο δηλαδή, να μπούμε όλοι φυλακή και να παύσουμε να σκεφτόμαστε, προτιμάμε σαφώς την σχετική ελεύθερη έκφραση από την ολική αποστέρηση της ικανότητας να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις μιας άλλης κοινωνίας. Επιλέγεται δηλαδή η δυνατότητα της αποσπασματικής σκέψης από την ολική εξαφάνισή της.  

Με τον τρόπο αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως γίνονται άλματα προς τα εμπρός. Τουναντίον μπροστά στην απειλή οριστικής εξάλειψης των ιδεών από μεμονωμένα αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα, ανοίγει η όρεξη κάποιων για ολοένα και μεγαλύτερη καταδυνάστευση στις κοινωνίες της Δύσης.

Και αυτό στο όνομα μιας προσχηματικής δημοκρατίας που στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για τίποτε περισσότερο παρά για τις κλειστές δυτικές κοινωνίες που κινδυνεύουν να γίνουν περίκλειστες αφενός γιατί υπάρχει αυξανόμενη τάση για ολοένα και περισσότερη συντηρητικοποίηση και αφετέρου επειδή οι πολίτες σε αυτές προτιμούν απλά την απόλαυση των προσφερόμενων υλικών αγαθών από το να βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα. Μοιραία αλλά αναγκαία επιλογή όταν απουσιάζει η ολική αμφισβήτηση.