Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Πώς μπορούμε να συγκρίνουμε την αρχαία Ελλάδα και όλον αυτόν τον πνευματικό οργασμό με την σημερινή Ελλάδα της ισοπέδωσης των πάντων, μια χώρα που αμφισβητείται το ποια και τι είδους σχέση έχει με το παρελθόν της;

Πώς είναι δυνατόν να εξομοιωθεί η κενότητα της μεταπολεμικής Ελλάδας, αυτής της χώρας που δεν σεβάστηκε σχεδόν ποτέ τον αρχαίο πολιτισμό της και που δεν είναι και λίγοι αυτοί που αποδίδουν ακόμη τον πολιτισμό αυτό στην ύπαρξη δούλων και όχι στην άμεση Δημοκρατία που ήταν και η μοναδική φορά που ένας λαός μπόρεσε να ζήσει με κάποιας μορφής ισότητα;

Υπάρχουν δυστυχώς, πολλοί και ιδιαίτερα «προοδευτικής κοπής» που μιλούν για «κράτος» και μάλιστα δεσποτικό και αυταρχικό, για επεκτατικούς πολέμους των Αθηναίων και φιλοσοφικές σχολές που δημιουργήθηκαν τότε επειδή υπήρχαν δούλοι και τα τοιαύτα.  

Υπάρχουν επίσης, γενιές και γενιές που δεν γνωρίζουν καν τις φιλοσοφικές σχολές, που δεν έχουν ιδέα τι είπαν φιλοσοφικοί ογκόλιθοι, όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, ο Ηράκλειτος και ο Παρμενίδης. Πολύ δε περισσότερο τι εξέφρασαν οι Σκεπτικιστές, οι Στωικοί, οι Επικούρειοι ή οι Ελεάτες.

Το έλλειμμα της ιστορικής γνώσης είναι τεράστιο και κανείς δεν μπορεί να ελπίζει ότι στο εγγύς μέλλον θα αναγεννηθεί κάποιου είδους ενδιαφέρον για την αρχαία Ελλάδα. Μέχρι τώρα πολλά -αν όχι τα περισσότερα στοιχεία για την πνευματική ζωή στην αρχαία Ελλάδα-  προέρχονται από διεθνείς μελέτες, από ιστορικές καταγραφές που συνέγραψαν ξένοι ιστορικοί και μελετητές. Απόδειξη για αυτό είναι ότι αφενός σε πολλά συστήματα Παιδείας σε διάφορες χώρες είτε διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά και εν συνόλω η ελληνική φιλοσοφία, και αφετέρου στο ότι πολλοί λογοτέχνες, ποιητές ακόμη και πολιτικοί στις ευρωπαϊκές και όχι μόνο χώρες, εμπνέονται από την αρχαία Ελληνική Δημοκρατία.

Τουναντίον στην Ελλάδα υπάρχει μία προκλητικά καλλιεργούμενη απόσταση από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, που δεν αφορά μόνο στο ότι οι Έλληνες στην πλειοψηφία τους δεν επισκέπτονται τους αρχαίους ναούς, τόπους και τα μνημεία, δεν σχετίζεται απλά με το ότι η Ακρόπολη η ίδια απαξιώνεται δυνητικά στην σκέψη του νεοέλληνα και χρησιμοποιείται μόνο ως επιχείρημα για το ότι υπάρχει «βαριά κληρονομιά», αλλά στο ότι αν ρωτήσει κανείς έτσι απλά ποια είναι και πού βρίσκεται η αρχαία Αγορά ή ποιοι ήταν και τι πρέσβευαν οι σοφιστές, το πολύ πολύ να υπάρξει μία στερεότυπη ονομαστική -σχολικής προέλευσης- απάντηση περί κάποιου Πρωταγόρα ή Γοργία, χωρίς να γνωρίζουμε σε κάθε περίπτωση τι πρέσβευαν.

Ποια είναι λοιπόν, η σχέση της σημερινής Ελλάδας με την αρχαία Ελλάδα; Κατά πόσον μπορεί ο Νεοέλληνας να ισχυριστεί πως γνωρίζει κάτι από την ιστορία του τόπου του και πάνω απ' όλα για την ιστορία της Αθηναίων Πολιτείας;

Δυστυχώς, η ιστορία συνεχίζεται με τους γνωστούς ακατανόητους ρυθμούς και πάνω απ' όλα με την γνώριμη αδιαφορία απέναντι σε έναν πολιτισμό και ένα πολίτευμα που ανέδειξε τιτάνες του πνεύματος και αυτό χωρίς να υπονοείται ότι μετά από την αρχαία Ελλάδα υπάρχει χάος που παραπέμπει αλλού. Χάος υπάρχει στην ίδια την σημερινή Ελλάδα και σαφέστατη έλλειψη σχέσης ή παραμικρής έστω σύνδεσης με την αρχαία Ελλάδα.

Δεν υπάρχει ούτε σύγκριση ούτε κάποιου είδους παραλληλισμός του τότε με το σήμερα. Υπάρχει απλά ανά τακτά χρονικά διαστήματα η επίκληση της αρχαίας Ελλάδα για λόγους κυρίως τουριστικούς και εμπορικούς. Η Ελλάδα του σήμερα είναι και θα παραμείνει ουραγός σε όλα τα επίπεδα. Η δε επίκληση του αρχαίου πολιτισμού θα συνεχίσει να γίνεται προς λαϊκή κατανάλωση ή στοχεύοντας αλλού. Αν μη τι άλλο, η απόσταση από τον «Επιτάφιο», την «γραφή παρανόμων» ή την «Ηλιαία» θα μεγαλώνει με το πέρασμα των χρόνων, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι εδώ μιλάμε μάλλον για διαφορετικούς λαούς. Μεταφορικά και στην κυριολεξία.