Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Ζούμε εποχές όπου οι ορισμοί βασικών εννοιών αυτοαναιρούνται, όχι τόσο από τις ανάγκες της εποχής, όσο λόγω της λανθασμένης πολυχρήσης τους σε όλα τα επίπεδα της καθημερινής ζωής. Έννοιες που σχετίζονταν με φιλοσοφικούς και λογοτεχνικούς όρους, φράσεις και σοφίσματα που αφορούσαν μόνο την καταγωγή ή την διερεύνηση του Όντος και που υποβαθμίστηκαν από συνήθεις διαλόγους, χάνουν την αίγλη τους και μετατρέπονται σε απλά τσιτάτα διαφημιστικού οργασμού χάριν μίας επίπλαστης πολυσημίας, που σε κάθε περίπτωση αφορά αδιάφορους προς τον στοχασμό πολίτες.

Οι έννοιες αυτές έπαψαν να συγκινούν γιατί συνδυάστηκαν με επιτηδευμένες λεκτικές υπερβάσεις που υπηρετούν την στάσιμη και όχι δημιουργική ή εποικοδομητική επικοινωνία. Και όλα αυτά οδήγησαν σε ένα σημείο όπου η επικοινωνία εκμηδενίστηκε και απλά ο καθένας και η καθεμιά σύρει το εγώ του χωρίς καμία προσπάθεια ενδοσκόπησης και παραμικρού στοχασμού γύρω από τον λόγο της ανθρώπινης ύπαρξης, που δεν είναι και η μόνη σε αυτή την ζωή.  

Έχει λοιπόν, καταστεί ολοένα και μεγαλύτερη η ανάγκη επαναπροσδιορισμού των σκεπτικών εννοιών, όχι για να επανακάμψουν στο στοχαστικό διερευνητικό πεδίο, όσο το να επανοριστούν και να ταξινομηθούν ως προς την αιτία και πηγή προέλευσής τους. Για να το πω με απλά λόγια: οι φιλοσοφικές έννοιες και οι στοχασμοί πρέπει και πάλι να πάρουν την θέση που τους ανήκει, μακριά από ειδήμονες πωλητές φτηνής λεκτικής κυριαρχίας που αποκρύβεται με ζέση πίσω από την πομπώδη προφορά τους. Δεν κατηγοριοποιείται η σκέψη, απλά βρίσκει και πάλι το έδαφος εκείνο για την κατάλληλη επανεκκίνησή της.

Κάθε πράγμα ανήκει στον ορίζοντά του, και η σκέψη έχει ορίζοντα και μάλιστα μακρύ. Ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω, ούτε οι παραστάσεις μπορούν να βιωθούν με τα παλαιότερα συλλογιστικά εργαλεία. Οι εποχές που διανύουμε είναι διαφορετικές, αυτό, όμως, δεν σημαίνει κάποιο αναγκαστικό πισωγύρισμα προς αναζήτηση χαμένων παραδείσων, απλά των στιγμών εκείνων όπου η ανθρώπινη σκέψη έφτανε σε δυσθεώρητα ύψη.

Σήμερα που η τεχνική έχει τιθασεύσει και υποβαθμίσει πολλά σκεπτικά δεδομένα και όταν λέω σήμερα δεν κυριολεκτώ, αλλά μιλώ για τα δεκάδες τελευταία χρόνια που η τεχνολογία σπρώχνει πιεστικά τα ανθρώπινα ενδιαφέροντα σε συγκεκριμένους στόχους, υπάρχει όσο ποτέ άλλοτε η ανάγκη επαναπροσδιορισμού και απομάκρυνσης των εικόνων και των φράσεων εκείνων που δημιουργούν και αναδεικνύουν το κλειστό πεδίο σκέψης.

Η αυτοαναίρεση των εννοιών προκαλείται εν κατακλείδι από αυτή ακριβώς την κλειστότητα, που δεν αφήνει κανένα περιθώριο αλλαγής νοοτροπιών, πόσο μάλλον σκεπτικού προσανατολισμού. Το ερμητικό κλείσιμο της σκέψης αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα προς την πνευματική ολοκλήρωση και με αυτό δεν εννοώ ότι το σκέπτεσθαι έχει ημερομηνία λήξης.

Αυτό που τελειώνει, είναι η μεγάλη σκέψη, η σκέψη της δημιουργίας ακόμη και η ίδια η δημιουργία εμπρός στο φάσμα μιας κατ' επίφασιν ομαλοποίησης του βίου. Η ζωή αλλάζει όψη και όχι μορφή, η σκέψη που χάθηκε, κλείνει ένα μεγάλο ιστορικό κεφάλαιο, όπου οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούσαν επιτηδευμένο λόγο και πίστευαν αυτά που πρέσβευαν.

Την σημερινή εποχή όπου ο πνευματικός ορίζοντας έχει στενέψει, όπου οι αξίες δεν μονοπωλούν το ιδεατό, καθώς αυτό έχει μετασχηματιστεί σε ένα απλό όνειρο της χθεσινής νύχτας, σήμερα όπου η ανάγκη για μη διακοσμητική φραστική επένδυση θεωρείται πολυτελές μεμονωμένο προτέρημα των λίγων, το άνοιγμα της σκέψης φαντάζει η μοναδική ελπιδοφόρα οδός. Κάτι λοιπόν έπαψε να συγκινεί -και επί του προκειμένου ο λόγος και κάτι προκαλεί φρενίτιδα ενθουσιασμού μέσω μιας επιτηδευμένης απλότητας, που σε καμία περίπτωση δεν σχετίζεται με την πραγματική έννοια του όρου.

Η σκέψη, η δημιουργική σκέψη, έχει ανάγκη όσο ποτέ άλλοτε την ολική επαναφορά της, και την τοποθέτησή της στο κεντρικό σημείο των ανθρωπίνων δράσεων, ενδιαφερόντων και δυνατοτήτων. Αν αφεθεί ο κόσμος στην συνεχιζόμενη καταναλωτική υπεραπλούστευση των εννοιών, που εξαφανίζει οριστικά την δημιουργική άσκηση του νου, αν οι άνθρωποι επιλέξουν και πάλι να μην σκέπτονται, μοιραία η δύναμη της σκέψης θα χάνεται και μαζί με αυτή και η συνολική θέληση για την ανανέωση του πνεύματος.

Αν με αυτό επιτυγχάνεται το να διάγουν κάποιοι έναν συνήθη «άνετο» βίο, αν με την απώλεια της εννοιολογικής βαρύτητας δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τον άνθρωπο της στιλιζαρισμένης υποτακτικότητας και του πνευματικού διασυρμού, αυτό καταλογίζεται ως νίκη της επιπλαστότητας επί παντός επιστητού. Και με αυτήν ο πνευματικός  ορίζοντας παραμένει εσαεί κλειστός, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.