Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Σαν αναλογίζεται κανείς τα χρόνια που πέρασαν και τα συμβάντα που τάραξαν τον ρου της ιστορίας, δεν μπορεί να παραλείψει την λυσσαλέα αντίσταση των πολιτών που ενίοτε ανέτρεψαν αυτό τον ρου, προκαλώντας απρόσμενη τροπή των καταστάσεων που έμελλαν να καθορίσουν την μετέπειτα πορεία των κοινωνιών.

Υπάρχουν κομβικά  γεγονότα που μας αναγκάζουν να μιλάμε για την «προ και μετά εποχή», όπως το θαυμαστό δημιούργημα της αρχαίας Αθήνας, ο Διαφωτισμός και η Αναγέννηση, οι μεσαιωνικές αυτόνομες πόλεις, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, η γαλλική και αμερικανική επανάσταση, ο εμφύλιος στην Ισπανία και η μαζική στράτευση των αναρχικών στο αντιφασιστικό μέτωπο, το ίδιο, όμως, όπως και οι σταλινικές και ναζιστικές  θηριωδίες ή τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο ψυχρός πόλεμος, το Γκουαντάναμο και το Γκουλάγκ.

Όλα αυτά τα τεράστια γεγονότα με τις σοβαρότατες παρενέργειες στην ιστορική εξέλιξη πρέπει να μείνουν ζωντανά σε όλες τις γενιές γιατί καθόρισαν την παγκόσμια σκέψη και εξέθρεψαν από απίστευτες καλλιτεχνικές δημιουργίες μέχρι ανομολόγητες θεωρίες συνωμοσίας.

Τα τελευταία δύο χρόνια επικρατεί η πανδημία του κορωνοϊού και σαφώς εδώ και δύο και κάτι μήνες η βάρβαρη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Αν γυρίσει κανείς τον χρόνο πίσω, θα βρει και τις αιτίες και τις αφορμές για όλα, καθώς η ιστορία καταγράφει. Τα γεγονότα δεν έχασαν ποτέ ούτε την ένταση, ούτε και την σημασία τους.

Το δράμα είναι όταν αναπαράγονται τραγικές εικόνες μέσω βομβαρδισμών που εξοντώνουν αμάχους, μια παραδοσιακή τακτική την στιγμή της ήττας στον πόλεμο. Όταν ανακοινώσεις τύπου Λαβρόφ θυμίζουν πως  βρισκόμαστε πάντα στο χείλος της αβύσσου.

Η διαπίστωση αυτή δεν βάζει ντε και καλά κάποια σκοτεινή παρακαταθήκη  για το μέλλον, καθώς πάντα υπάρχουν οι πολίτες που μπορούν να ανασχέσουν την όποια πορεία. Εξαρτάται λοιπόν, από την συλλογική μνήμη και την καταγραφή των γεγονότων των τωρινών γεγονότων, την αντιμετώπιση και στάση του καθενός, την προσωπική στάση και αυτοπροσδιορισμό.

Με το να ξεσκονίζει κανείς απλά τα κιτάπια του δεν ωφελεί σε κάτι, ούτε αλλάζει τα δεδομένα. Το να διατηρεί, όμως, στη μνήμη του όλα αυτά που καθόρισαν τον ρου της ιστορίας είναι πρόδηλο και πάνω απ' όλα εποικοδομητικό.

Και το θέμα δεν είναι να επαναληφθούν νέες γενοκτονίες που δυστυχώς διαπράττονται αλλά να καταλάβει ο καθένας πως από ένα σημείο και μετά δεν μπορεί να διάγει παθητικά ένα βίο χωρίς αξίες, πνευματική καλλιέργεια και πάνω απ' όλα δημιουργία.

Όσο απλά θα αναμιμνήσκεται κάποιος αυτά καθαυτά τα γεγονότα που καθόρισαν την ύπαρξή του, όσο θα επαναλαμβάνονται ανεπιτυχείς προσπάθειες για μια συνολική αλλαγή που θα κάνουν πάντα μετά πιο εύκολη την επιβίωση των ετερόνομων κοινωνιών, τόσο οι ευκαιρίες θα χάνονται, καθώς η ένταση των γεγονότων δεν θα αφήνει περιθώρια για δράση και δημιουργία.

Ίσως γιατί έχουμε συνηθίσει στην στείρα αναπαραγωγή ψευδοεπαναστατικών ρήσεων, ίσως διότι ο όρος εξέγερση έχει κακοποιηθεί συστηματικά από τους θιασώτες της βαθιά σκηνοθετημένης εποχής, για τον ένα ή τον άλλο λόγο απομακρυνόμαστε από την ουσία.

Το θέμα είναι αφενός τα κομβικά ιστορικά συμβάντα του παρελθόντος να παραμείνουν ζωντανά και να λειτουργούν ως εφαλτήριο για τις νέες γενιές και αφετέρου η ενεργοποίηση των αντανακλαστικών να οδηγήσει και πάλι στην πρόοδο και την μόρφωση με την πραγματική έννοια του όρου.

Δεν θα πρέπει να πρυτανεύσει η διαφημιστική προπαγάνδα για τις ήττες των ξεσηκωμών και τις νίκες του σημερινού καλύτερου δυνατού κόσμου, επιχείρημα που δεν στέκεται στο παραμικρό. Θα πρέπει να αναμοχλευθούν οι μνήμες και για τις θαυμαστές στιγμές και τα δημιουργήματα της ιστορίας, αλλά πάνω απ' όλα τα εγκλήματα του παρελθόντος, τις σφαγές και τις γενοκτονίες.

Αφορμή για αυτό θα υπάρξει και πάλι υπάρχει ήδη- και δεν αναμένεται να σταματήσει. Το θέμα είναι πώς θα κινηθούν οι πολίτες, αν η απάθεια και η συνήθεια μιας ανούσιας ζωής έχει γίνει κτήμα του καθενός ή αν ο σπόρος της δημιουργίας θα φυτρώσει ξανά.

Οι αφορμές υπάρχουν και τα εγκλήματα διαρκούν, κάτι που επιτάσσει την εγρήγορση των λαών και ας λένε κάποιοι πως αυτό φαντάζει σύνθημα του παρελθόντος.