Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Σκέπτεται κανείς και μάλιστα χωρίς πολύ κόπο, ότι οι εποχές που διανύουμε είναι ίσως οι πιο κενές και πάνω απ' όλα παράξενες από την άποψη του ότι μάλλον είναι μεταβατικές, χωρίς, όμως, να γνωρίζει κανείς για πού. Αυτή, όμως, δεν είναι παρά μία υπόθεση. Την στιγμή που όλα σχεδόν έχουν ειπωθεί, καθώς λένε κάποιοι, την ώρα όπου τα κουράγια έχουν εξαντληθεί, αλλά η στόχευση για καλύτερα οικονομικά παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου, αυτήν ακριβώς την εποχή η επιθυμία για μόρφωση και Παιδεία είναι από υποτονική έως ανύπαρκτη.

Μιλώντας κάποιοι για τους «σοφούς» του χθες, αναφερόμενοι στα «μυαλά» εκείνα που άφησαν εποχή, είναι σα να έχουν αποδεχθεί ότι πλέον δεν υπάρχει τίποτε που θα μπορούσε να αλλάξει τα ισχύοντα δεδομένα, άρα κατ' επέκτασιν ο μόνος στόχος είναι η επιβίωση με κάθε τρόπο και μέσο.

Ο στυγνός και ταυτόχρονα απολογητικός αυτός τρόπος έκφρασης διαμηνύει πως τα περιθώρια για αλλαγή έχουν στενέψει και πως καμία νέα αρχή δεν μπορεί να είναι εφικτή. Οι όποιες δυνατότητες δηλαδή εξαντλούνται σε έναν ατέρμονο υλισμό που αντάμα με την μαζική αποβλάκωση, μονοπωλούν την τρέχουσα επικαιρότητα.

Ίσως τελικά αυτό που δεν υπάρχει, είναι η θέληση για να σκεφθεί κανείς διαφορετικά. Ίσως γιατί η αγιοποίηση του χθες στέκεται εμπόδιο στην ενατένιση ενός πιο λαμπερού μέλλοντος. Ίσως ο κόσμος να έπαψε να θέλει να ζήσει απλά και συνετά. Με δεδομένο ότι η παράκαμψη των εναπομεινάντων ηθικών κανόνων αποτελεί την νεόκοπη τάση για το λανσάρισμα ενός ακόμη κοινότυπου βίου.

Υπάρχει άραγε, λύση σε αυτό τον Γόρδιο δεσμό, αλλά και ταυτόχρονα δαιδαλώδη πορεία; Μπορούν οι πολίτες να κάνουν την πολυπόθητη στροφή για να βρεθούν ξανά σε μια ανυπότακτη και γεμάτη από αμφισβήτηση πορεία; Μήπως, πέρασαν τα χρόνια όπου κάποιος μπορούσε να δώσει χρόνο στον εαυτό του για να σκεφθεί διαφορετικά;

Και αν αυτό συμβαίνει, ποια είναι τα διδάγματα προς τις νέες γενιές; Από πού να πιαστούν οι νέοι για να φιλοτεχνήσουν έναν νέο κόσμο; Κι, όμως, στους νέους επαφίεται η τύχη του. Αυτοί είναι που πρέπει να καταρρίψουν και πάλι τις θεωρίες περί ρητής στασιμότητας και εκφραζόμενης σαγήνευσης από τα υλικά αγαθά. Οι νέοι πρέπει να επαναφέρουν στο προσκήνιο την γοητεία του να σκέπτεται κανείς μακριά από αγκυλώσεις και θεωρητικά αδιέξοδα που κληρονόμησαν από τον σημερινό συμβιβασμό των προηγούμενων γενεών, που σε τελική ανάλυση υπάρχει για να επαναλαμβάνεται.

Ο νέος κόσμος θα προκύψει μόνο μέσα από τον επαναπροσδιορισμό και την επανατοποθέτηση του καθενός απέναντι στα πράγματα και τα γεγονότα. Αν αυτό δεν γίνει, ο καιρός απλά θα περνά χωρίς την παραμικρή ζέση για ριζική αλλαγή νοοτροπιών και πράξεων. Τρόπον τινά, θα επιβεβαιώνονται εκ νέου τα ρητά των παλαιότερων γενεών, που ανάμεσα στις συμβουλές πρόσφεραν από εκφραστικής απόψεως  τον αναμενόμενο συμβιβασμό της ενηλικίωσης.

Μοιάζουν οι σημερινοί γονείς με τους χθεσινούς; Θα πω πως ναι και σε πολλά επίπεδα. Αυτό πρέπει να το εντοπίσουν οι νεότερες γενιές και να αμφισβητήσουν έγκαιρα την διάταξη αυτού του κόσμου, μέσα από την αποχή από ιδέες που ανακόπτουν την πορεία για έναν άλλο πολιτισμό, και την επαναφορά ενός σύγχρονου Διαφωτισμού και Αναγέννησης.

Πρέπει λοιπόν, να βρεθεί ο τρόπος για να δημιουργηθεί αυτός ο νέος κόσμος που θα βάλει τις βάσεις για να υπάρξουν και πάλι φιλόσοφοι και διανοητές, ένας κόσμος που δεν θα αποδέχεται ότι από ένα σημείο και μετά υπάρχει τέλος, παρά μόνο με τον θάνατο επειδή είμαστε θνητοί.

Ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων, οι Σοφιστές, οι Επικούριοι, οι Ελεάτες και οι Στωικοί δεν τροχοδρόμησαν την σκέψη τους σε μία εποχή ξένη προς τον άνθρωπο και την νοητική διαδικασία. Τουναντίον έδωσαν την δυνατότητα να σκέπτεται κανείς αλλιώς, εμβαθύνοντας την εννοιολογική αξία των πραγμάτων. Ο χρυσούς αιώνας του Περικλέους δεν πρόσφερε έναν δεδομένο κόσμο, αλλά μια Δημοκρατία που έστω και ως γονιμοποιό σπέρμα μπορεί να χρησιμεύσει για να διδαχθεί κανείς για ένα αν μη τι άλλο ευγενέστερο αύριο.  

Αυτό και μόνο αν σκεφθούμε, έχουμε κάνει ήδη το πρώτο βήμα. Οι δε γενιές που αναπαρήγαγαν την ηθικοπλαστική επανάληψη θα αποτελέσουν παρελθόν. Η κενότητα του σήμερα, με λίγα λόγια, θα αντικατασταθεί από το ελπιδοφόρο αύριο και ας πιστεύουν κάποιοι πως όλα πλέον έχουν ειπωθεί. Με την έννοια ότι η ιστορία κάνει κύκλους και όχι ομόκεντρους. Ή αν αυτοί υφίστανται, να οδηγούν πάντα σε ένα διαφορετικό κέντρο. Με την αναζήτηση της πηγής και του πυρήνα που αναβλύζει σκέψη.