Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Κάθε δημοσιογράφος που βγαίνει δημόσια με το όνομά του και είτε ασκεί κριτική στο καθεστώς, είτε προβαίνει σε αποκαλυπτικά ρεπορτάζ, είτε απλά αρθρογραφεί θίγοντας κυβερνήσεις, κόμματα και προσπαθώντας να ανασύρει ή και να υπενθυμίσει την διαφθορά, αντιμετωπίζει ιδιαίτερα σε περιοχές όπου τα καθεστώτα είναι αυταρχικά, έναν ορισμένο βαθμό κινδύνου.

Ακόμη πιο δύσκολο είναι το έργο του, όταν πρόκειται για πολλαπλά συμφέροντα σε ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές, σε τόπους όπου διασταυρώνονται κέρδη και οφέλη από την εκμετάλλευση της γης.

Οι περιοχές αυτές είναι πολλές και με μεγάλη βιοποικιλότητα και αναμφίβολα ευαίσθητες. Μια από αυτές και ίσως η πιο σημαντική από περιβαλλοντικής άποψης στον πλανήτη, είναι η ευρύτερη περιοχή του Αμαζονίου.

Σύμφωνα με στοιχεία τελευταίας έρευνας, ανάμεσα στις πιο βασικές αιτίες της υποβάθμισης της ευρύτερης περιοχής του Αμαζονίου, είναι η αποψίλωση και η παράνομη εκμετάλλευση των δασών.

Τα φαινόμενα αυτά υποβάθμισαν τουλάχιστον το 5,5% των υπολοίπων δασών που συγκροτούν το οικοσύστημα του Αμαζονίου, δηλαδή 364.748 τετραγωνικά χιλιόμετρα μεταξύ του 2001 και του 2018.

Η ζώνη που έχει υποβαθμιστεί αντιπροσωπεύει 2,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή το 38% των υπολοίπων δασών που συνθέτουν το οικοσύστημα του Αμαζονίου.

Λαμβάνοντας υπόψιν αυτά τα στοιχεία, μπορούμε να διαπιστώσουμε πόσο δύσκολη είναι η αποστολή ενός δημοσιογράφου στο να αποκαλύψει και να φέρει στην δημοσιότητα τους πρωταίτιους της καταστροφής και σταδιακής υποβάθμισης.  

Σύμφωνα με νέα έκθεση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) με τίτλο "Καμένη γη - δημοσιογραφία στην περιοχή του Αμαζονίου" υπογραμμίζεται πόσο δύσκολη και επικίνδυνη είναι η έρευνα στην περιοχή του Αμαζονίου της Βραζιλίας, ιδίως για τους επαγγελματίες των τοπικών μέσων ενημέρωσης.

Η περιοχή, η οποία εκτείνεται σε εννέα πολιτείες, φιλοξενεί μια από τις μεγαλύτερες βιοποικιλότητες του πλανήτη, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο για το παγκόσμιο κλίμα και είναι ταυτόχρονα μια από τις περιοχές του κόσμου που πλήττονται περισσότερο από την παγκόσμια κλιματική καταστροφική αλλαγή.

Η προστασία του περιβάλλοντος και τα ανθρώπινα δικαιώματα συγκρούονται εδώ σε ιδιαίτερο βαθμό με τα οικονομικά συμφέροντα. Αυτός είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο οι δημοσιογράφοι στην περιοχή του Αμαζονίου αντιμετωπίζουν τακτικά παρενοχλήσεις, απειλές και σωματική βία.

Το χρονικό διάστημα μεταξύ Ιουνίου 2022 και Ιουνίου 2023, η RSF κατέγραψε 66 τέτοιες επιθέσεις.

«Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει στην πρώτη γραμμή μιας από τις σημαντικότερες συγκρούσεις της εποχής μας, χρειαζόμαστε αξιόπιστα επιτόπια ρεπορτάζ. Η υπεράσπιση της ανεξάρτητης και ποικιλόμορφης τοπικής δημοσιογραφίας στον Αμαζόνιο πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του αγώνα κατά της κλιματικής καταστροφής», δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής του RSF Christian Mihr. «Θα συνεχίσουμε να καταγράφουμε και να καταγγέλλουμε τις επιθέσεις εναντίον των μέσων ενημέρωσης στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας, είτε προέρχονται από την πολιτική είτε από τις επιχειρήσεις. Η πολιτική και οι επιχειρήσεις πρέπει να κατανοήσουν την παγκόσμια σημασία αυτών των τοπικών δημοσιογράφων. Παρέχουν αναντικατάστατες πληροφορίες στη συζήτηση για το κλίμα και συχνά το κάνουν ουσιαστικά χωρίς πόρους και χωρίς δημόσια αναγνώριση».

Δεδομένου του κεντρικού ρόλου της περιοχής του Αμαζονίου για το παγκόσμιο κλίμα, ορισμένες εξελίξεις επί τόπου, ιδίως η συνεχιζόμενη αποψίλωση των δασών, προκαλούν μεγάλη ανησυχία. Η ανεξάρτητη δημοσιογραφική παρακολούθηση αυτών των εξελίξεων είναι απαραίτητη σε αυτό το πλαίσιο, αλλά συγκρούεται με τα οικονομικά συμφέροντα πολλών ενδιαφερομένων.

Είτε πρόκειται για αγρότες, είτε για κτηνοτρόφους, είτε για υλοτόμους, είτε για χρυσοθήρες, είτε για εταιρείες εξόρυξης: Αυτοί που μονοπωλούν τη γη και τους φυσικούς της πόρους συχνά παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους περιβαλλοντικούς νόμους σε μεγάλη κλίμακα και προσπαθούν να φιμώσουν όσους δημοσιοποιούν αυτές τις παραβιάσεις.

66 επιθέσεις σε εργαζόμενους στα ΜΜΕ σε 13 μήνες

Ένα παρατηρητήριο που συστάθηκε από την RSF αποτελούμενο από γυναίκες δημοσιογράφους, δημοσιογράφους και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών με περιφερειακή εμπειρία, κατέγραψε 66 περιπτώσεις παρενόχλησης, απειλών και σωματικών επιθέσεων στις εννέα πολιτείες του Αμαζονίου της Βραζιλίας μεταξύ 30 Ιουνίου 2022 και 30 Ιουνίου 2023.

Το 57% αυτών των επιθέσεων προέρχονταν από τον ιδιωτικό τομέα - από τη γεωργία μέχρι τις δυνάμεις ασφαλείας και τα ορυχεία, τις βιομηχανίες τροφίμων και τουρισμού μέχρι τις εγκληματικές οργανώσεις. Οι περισσότερες επιθέσεις συνέβησαν στις μεγαλύτερες πόλεις της περιοχής, το Μανάους και το Μπελέμ.

Το θέμα είναι λοιπόν, σοβαρό, αν και όχι άγνωστο. Αυτό που πρέπει, όμως, να βγει προς τα έξω, είναι πως το δημοσιογραφικό επάγγελμα ενίοτε βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο. Και ειδικά όταν αφορά την καταστροφή του περιβάλλοντος. Στην Ελλάδα, αυτό είναι σε πολύ κόσμο γνωστό. Αυτό που δεν γνωρίζουμε, βέβαια, είναι η έκταση των απειλών και εκφοβισμών. Γιατί πολλά από αυτά μένουν κρυφά και από τους θύτες και τα θύματα.