Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Παλεύει κανείς με Χίμαιρες και ακατανίκητα εμπόδια και αυτό που εισπράττει, είναι μια πικρία από τις συμπεριφορές, που όμως, όπως έλεγε κάποτε και κάποιος λογοτέχνης, λειτουργούν ως πηγή έμπνευσης όχι τόσο για την πορεία, αλλά την κατάσταση του κόσμου, ότι εν ολίγοις κάτω από πίεση, απογοήτευση και δεινά έχουν γραφτεί τα καλύτερα έργα της φιλοσοφίας, της ποίησης και της λογοτεχνίας.

Δεν είναι μόνο ότι ο κόσμος έχει χάσει τον προσανατολισμό του, αλλά το ότι μέσα σε όλη αυτή την απώλεια, έχει εγκαταλείψει κάθε απόπειρα ανάκτησης του χαμένου εδάφους. Θα πει κανείς τι εννοώ; Η απάντηση έρχεται ευθύς αμέσως. Με την λέξη απώλεια εννοώ τις ήττες, τις κακουχίες και τα δεινά που ανέκυψαν στην πόρευση προς έναν ελεύθερο κόσμο, αφού κάθε κατάκτηση συνοδευόταν πάντα από μαζικές ήττες και η ελευθερία αναβαλλόταν στο διηνεκές.

Και δεν επρόκειτο τελικά για μια απλή αναβολή αλλά για παγίωση ψυχροπολεμικών καταστάσεων, των συμβάντων εκείνων που απομακρύνουν ολοένα και περισσότερο τους ανθρώπους στις μεταξύ τους σχέσεις. Τα δεινά αυτά πολλαπλασιάζονταν σαν διαπίστωνες ότι η μερίδα του λέοντος των ανθρωπίνων σχέσεων εδράζεται σε οικονομικά συμφέροντα και πάνω απ' όλα στο να μπορούν οι συναλλασσόμενοι να αποδεικνύουν ο ένας στον άλλον ότι το παιχνίδι παίζεται επί ίσοις όροις και για τους δύο παίκτες.

Η ανάγκη και η φτώχεια, έλεγαν οι παλαιότεροι, ένωναν τον κόσμο. Οι χαμηλοί μισθοί και απολαβές ωθούσαν τους ανθρώπους σε μία προφανή προσέγγιση που δεν ξέρω βέβαια αν ήταν αυθεντική ή από ανάγκη, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν ήταν το οικονομικό που διατηρούσε τις φιλίες κάτι που συμβαίνει τώρα και που τις υποβιβάζει αυτόματα σε σχέσεις συμφέροντος. Και εύλογα αναρωτιέται κανείς: υπήρχαν άραγε ποτέ πραγματικές φιλίες πέραν των εφηβικών ξεσπασμάτων της κάθε εποχής;

Μπορούν οι άνθρωποι να συμφιλιωθούν με την ιδέα ότι ο ένας είναι πένητας και ο άλλος προύχοντας, αλλά πάραυτα μπορούν να συνυπάρξουν ακόμη και αν ο προύχοντας δεν βολέψει κάπου τον φίλο του; Και σε τελική ανάλυση, τόσο μεγάλη αξία έχει η οικονομική κατάσταση που θα πρέπει να επιδεικνύεται με το παραμικρό και που συνδυάζεται σχεδόν πάντα με την έλλειψη γνώσης; Οι απορίες είναι για να εκφράζονται. Το ίδιο και οι σκέψεις.

Οι άνθρωποι δεν έμαθαν ποτέ πως σημασία δεν έχει αν κάποιος φτάσει στον οικονομικό στόχο, αλλά ο κόπος που έχει καταβάλλει για να υπηρετήσει μία κοινωνία της αλόγιστης αύξησης των παραγωγικών δυνάμεων, μια κοινωνία που δεν προσφέρει τις ευκαιρίες συνάντησης και συνεύρεσης των ανθρώπων και όχι του πεδίου εξαπάτησης του άλλου με την προβολή των κατακτήσεων σε υλικά αγαθά.

Και επειδή αυτό δεν έγινε ποτέ κατανοητό και επειδή γεμίσαμε με πρέπει τη ζωή μας, προφανώς ξοδέψαμε τα καλύτερά μας χρόνια σε ανοησίες και ρητά της συμφοράς, είτε αυτά εκπορεύονταν από αμφιβόλου ροπής και κλίσης αυθεντιών και εκπροσώπων των τεχνών και του λόγου που δεν είχαν την παραμικρή προσφορά ή απλή αναφορά σε ιδέες παρά εκφραζόμενοι κάτω από την ασφάλεια του οικονομικού, έγραφαν ό,τι έγραφαν.   

Η πικρία λοιπόν, παραμένει, γιατί με τον καιρό ανακαλύπτεις πως τίποτε δεν είναι τυχαίο σε τούτο τον κόσμο. Οι προτεραιότητες του καθενός υπηρετούν κάποιο σκοπό, ακόμη και οι σπουδές του, ο άλλος δηλαδή δεν θέλει να μάθει παρά να ξεμάθει πλουτίζοντας. Να ξεμάθει πως μεγάλωσε, τι ανατροφή είχε και ποιοι τον συντρόφευαν. Δεν υπάρχει, με λίγα λόγια η παραμικρή σύνδεση με το χθες, η παραμικρή ενασχόληση με αυτό που κάνει κάποιος και πληρώνεται, αν αυτό το κάτι πέρα από τον μηνιαίο μισθό θα μπορούσε να του τραβήξει το ενδιαφέρον ως ενέργεια, ως έργο πέρα από την αρνητική ή θετική πλευρά του. Γιατί, ναι, σήμερα βλέπει κανείς όχι μόνο αυτούς που βάζουν στην άκρη, αλλά και αυτούς που δεν συζητούν για την εργασία τους, λες και εκεί κρύβεται ο άλλος εαυτός τους που δεν πρέπει να φανερωθεί, αλλιώς που θα ήταν το πρόβλημα. Υπάρχει σήμερα αυτή η γενικευμένη και όχι μερική ιδιώτευση, τα μυστικά πρέπει πάση θυσία να κρατηθούν, οι σχέσεις να μην διαρραγούν, η εικόνα προς τα έξω να μην αλλάξει. Το κακό, όμως, έχει ήδη γίνει, οι ανθρώπινες σχέσεις περιορίζονται απλά στον ανταγωνισμό και την φιλαυτία. Ίσα-ίσα λοιπόν, για να βγούμε για φαγητό, να αερολογούμε και να αποφεύγουμε την ουσία των πραγμάτων και μετά το απόλυτο μηδέν. Έτσι, όμως, δεν αλλάζουν οι κοινωνίες ούτε αποβάλλεται ο εγωισμός.

Στο τέλος των πραγμάτων απομένει μόνο μια επιφανειακή προσέγγιση και όχι κάποιος γόνιμος διάλογος. Ίσως τελικά να ήταν πάντα έτσι. Ίσως οι κοινωνίες να μην άλλαξαν ποτέ. Απλά όσο πάμε προς τα πίσω να υπήρχαν κάποιες ιδέες λόγω έλλειψης ρευστού. Και σήμερα που για πολλούς το ρευστό υπάρχει, να μην υφίστανται καν ιδέες. Η ανάγκη γεννά λοιπόν, το διάλογο; Ή ο διάλογος παύει με την κάλυψη της ανάγκης; Δεν το ξέρω. Οι απαντήσεις πάντως δεν είναι μονοσήμαντες, παρά αμφίδρομες.