Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, τα παιδιά πέφτουν θύματα σεξουαλικής και άλλου είδους κακοποίησης και εκμετάλλευσης και στην ΕΕ. Με την μαζική είσοδο των μεταναστών από διάφορες χώρες εκτός ΕΕ, αμέτρητα ασυνόδευτα παιδιά βρέθηκαν επίσης εκτεθειμένα και ουσιαστικά χωρίς προστασία.

Η ΕΕ βρέθηκε προ των ευθυνών της και συγκεκριμένα πώς και με ποιο τρόπο να προστατεύσει όχι μόνο τα ανυπεράσπιστα παιδιά πρόσφυγες, αλλά και τα παιδιά που ζουν στην Ευρώπη που λόγω και της ραγδαίας επίδρασης του διαδικτύου, όπου βρίσκουν καταφύγιο κάθε λογής παραβατικοί αλλά και παιδόφιλοι που προσπαθούν να προσελκύσουν παιδιά, έχουν κάνει την κατάσταση ακόμη πιο δύσκολη σε ότι αφορά την ασφάλεια των παιδιών.

Επίσης, η αδυναμία καταγγελίας ενδοοικογενειακής βίας από τα παιδιά έχει πλέον αντικατασταθεί από μηχανισμούς προστασίας αυτών των παιδιών όπου ενθαρρύνονται να καταγγείλουν τα ανάλογα περιστατικά, που είτε είναι τα ίδια θύματα κακοποίησης εντός της οικογένειας είτε μάρτυρες.  

Αξίζει να δούμε εν τάχει πώς η ΕΕ έχει προβεί στην λήψη σημαντικών μέτρων για την προστασία των παιδιών, με την ελπίδα ότι και οι γονείς αλλά και τα ίδια τα παιδιά να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους, με την ευκαιρία της παρουσίασης της ετήσιας έκθεσης σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα παιδιά θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης, προστατεύονται από την οδηγία για τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, η οποία ενθαρρύνει οποιονδήποτε γνωρίζει ή υποψιάζεται σεξουαλική κακοποίηση ή εκμετάλλευση παιδιών να την καταγγείλει.

Τον Μάιο του 2022, η Κομισιόν πρότεινε ειδικούς κανόνες για τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση παιδιών στο διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την αναφορά και την αφαίρεση του περιεχομένου κακοποίησης και για την υποστήριξη των θυμάτων με την αφαίρεση του υλικού που απεικονίζει την κακοποίησή τους.

Τα τελευταία χρόνια έχουν επίσης αναληφθεί πρωτοβουλίες για τη βελτίωση των δυνατοτήτων των παιδιών να καταγγείλουν ένα έγκλημα. Στην Ισπανία, έχουν τεθεί σε εφαρμογή μέτρα έγκαιρης ανίχνευσης για τον εντοπισμό της βίας κατά των παιδιών, συμπεριλαμβανομένης της ενισχυμένης υποχρέωσης των ατόμων που έρχονται σε επαφή με παιδιά να αναφέρουν υποψίες κακοποίησης.

Ο ρόλος του συντονιστή πρόνοιας και προστασίας έχει επιπλέον καταστεί υποχρεωτικός στα σχολεία.

Ομοίως, πολλά κράτη - μέλη έχουν ενισχύσει τη δυνατότητα των παιδιών να καταγγέλλουν εγκλήματα και να συμμετέχουν σε νομικές διαδικασίες με τη βοήθεια νομικού εκπροσώπου που διορίζεται από δικαστήριο. Η συνδρομή ενός ουδέτερου τρίτου προσώπου είναι ιδιαίτερα σημαντική, όταν ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος είναι ο γονέας.

Στην Αυστρία, για παράδειγμα, διορίζεται συνήγορος του παιδιού για να μπορέσουν τα παιδιά να συμμετάσχουν χωρίς να επιβαρυνθούν και για να μειωθούν οι συγκρούσεις πίστης.

Ομοίως, στις Κάτω Χώρες, μπορεί να διοριστεί συνήγορος του παιδιού βάσει του Αστικού Κώδικα για τη διασφάλιση του συμφέροντος του παιδιού ή κατόπιν αιτήματος του παιδιού.

Αρκετά κράτη - μέλη αναφέρονται στην παροχή ειδικών αιθουσών για παιδιά στα δικαστήρια.

Στη Σλοβακία δημιουργούνται οικογενειακές αίθουσες για τη διευκόλυνση των συνεντεύξεων με παιδιά ή άλλα ευάλωτα άτομα.

Στη Γαλλία, οι συνεντεύξεις με παιδιά-θύματα μπορούν να διεξάγονται από ανακριτές με πολιτικές στολές σε δωμάτιο εξοπλισμένο με παιχνίδια, μικρόφωνα και κάμερες.

Ένας παιδοψυχίατρος παρακολουθεί και ερμηνεύει τη συμπεριφορά του παιδιού από ένα δωμάτιο ελέγχου.

Τα κράτη - μέλη λαμβάνουν επίσης ολοένα και περισσότερο υπόψη τις ανάγκες των παιδιών κατά την οργάνωση των υπηρεσιών υποστήριξης των θυμάτων.

Τα παιδιά των μεταναστών αντιμετωπίζουν επίσης ιδιαίτερες προκλήσεις στην πρόσβαση στους μηχανισμούς καταγγελιών. Η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού τόνισε ότι τα παιδιά που ζητούν άσυλο, τα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών χωρίς χαρτιά, παιδιών χωρισμένων γονέων και ασυνόδευτων παιδιών, χρειάζονται δωρεάν νομική βοήθεια, διερμηνεία και άλλη συνδρομή για να διασφαλιστεί ότι οι απόψεις τους λαμβάνονται δεόντως υπόψη στις αποφάσεις που τα αφορούν.

Χρειάζεται επίσης, εκπαίδευση και διαθεσιμότητα δικηγόρων, ιδίως για τα παιδιά που ζουν σε καταυλισμούς και κέντρα υποδοχής, ώστε να διασφαλίζεται η πρόσβαση σε κατάλληλους για την ηλικία τους, φιλικούς προς τα παιδιά μηχανισμούς απονομής δικαιοσύνης και σε ένδικα μέσα για την προσβολή όλων των αποφάσεων που σχετίζονται με το μεταναστευτικό τους καθεστώς.

Η ΕΕ έχει θεσπίσει ειδικές εγγυήσεις για τις περιπτώσεις όπου ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος είναι παιδί. Τα κράτη - μέλη υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού λαμβάνεται υπόψη σε κάθε απόφαση που το αφορά καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

Τα κράτη - μέλη υποχρεούνται επίσης, να θεσπίσουν στοχευμένες, ειδικές για τα παιδιά εγγυήσεις και δικαιώματα, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τα τρωτά σημεία των παιδιών, καθώς και την ικανότητά τους να κατανοούν και να συμμετέχουν αποτελεσματικά στη διαδικασία.

Η κατάσταση κάθε παιδιού θα πρέπει να αξιολογείται ατομικά, έχει το δικαίωμα να συνοδεύεται από τον ασκούντα τη γονική μέριμνα, η ανάκρισή του θα πρέπει να καταγράφεται, κατά περίπτωση, και θα πρέπει να τυγχάνει ειδικής μεταχείρισης όταν στερείται της ελευθερίας του.

Να σημειωθεί, πάντως, ότι η αξιολόγηση των εθνικών μέτρων μεταφοράς από την Κομισιόν αποκάλυψε μεγάλες διαφορές, ιδίως λόγω των εγγενών διαφορών μεταξύ των εθνικών συστημάτων δικαιοσύνης και των διαφορετικών προτύπων σχετικά με τη φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη.