Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Με αντιγραφές και απομιμήσεις δεν καταγράφεται οποιαδήποτε μορφή προόδου. Το ίδιο, όμως, συμβαίνει και όταν παραιτούμαστε από τα διδάγματα της ιστορίας, μιας ιστορίας που παρά την συνολικά μη ορθή καταγραφή της, ανέδειξε πολύ σημαντικούς λογοτέχνες, φιλοσόφους, αρθρογράφους και ποιητές. Χωρίς αυτό το ποιητικό στοιχείο και την λογοτεχνική διάνθιση κανένα έργο -από το πιο απλό μέχρι το πιο σύνθετο δεν πρόκειται να τύχει της αναγνώρισης ούτε μετά θάνατον, καθώς δεν θα έχει συνταράξει τα θεμέλια της κοινωνίας, αλλά πάνω απ' όλα δεν έχει αγγίξει την ανθρώπινη ψυχή.

Δίπλα μας παρελαύνουν στρατιές πεζογράφων και δοκιμιογράφων, άνθρωποι που για διαφόρους λόγους επιστρατεύουν τις πνευματικές τους δυνάμεις και ικανότητες, για να αναδειχθούν ως οι καλύτεροι πεζογράφοι και μυθιστοριογράφοι της χρονιάς ως ρητοί εκπρόσωποι ενός στρατευμένου μοντέλου γραφής. Από κοντά και οι εκδοτικοί οίκοι, που αναζητούν «πιασιάρικες» ιστορίες και όχι «δυσνόητα» σοφίσματα, δείγμα μιας εποχής που έχει σβήσει οριστικά από τον πνευματικό χάρτη την συστηματική εκγύμναση του νου.

Αν πρέπει κάτι να καταγραφεί στην ιστορία, είναι η αδιάβλητη νοητική υπέρβαση, καθώς η ίδια η εποχή αξιώνει υπερβάσεις παντός είδους για να ξεπεραστεί η κενότητά της. Αν κάτι θα όφειλε να καταθέσει ο νέος ποιητής, λογοτέχνης ή δοκιμιογράφος, είναι αυτή ακριβώς η ξεπουλημένη γραφή, που δήθεν αναβιώνει ξεχασμένα ερωτικά πάθη μα που για την κοινωνία δεν έχει να πει απολύτως τίποτε. Ποτέ άλλοτε οι πνευματικοί άνθρωποι και οι καλλιτέχνες δεν ήταν τόσο απόντες από το κοινωνικό γίγνεσθαι. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε τόσο μεγάλη ζήτηση για την πνευματική φτήνια και την επιεικώς εύπεπτη γραφή, δείγμα μιας κοινωνίας που επιθυμεί διακαώς την ψυχαγωγία και όχι το μορφωτικό ακόνισμα της σκέψης.

Δεν μπορεί κανείς να απομονώσει την καλλιτεχνική διάθεση από τα κοινωνικά δρώμενα, ιδιαίτερα όταν η έμπνευση προέρχεται από αυτήν ακριβώς την κοινωνική παρακμή. Ο καλλιτέχνης, ο ποιητής και ο λογοτέχνης, θα πρέπει να υψώσουν την φωνή τους και να ζητήσουν επιτακτικά μια θέση στο ανέφικτο, όπως αυτό αποκαλείται από την περιπλανημένη μάζα. Θα πρέπει να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια, να μεταδώσουν καίρια μηνύματα κατά του απομονωτισμού, αλλά πάνω απ' όλα του ελιτισμού, που δημιουργεί τις πνευματικές σέχτες και όχι οάσεις.

Υπάρχουν λοιπόν, σαφώς τα περιθώρια και η επαρκής ιστορική γνώση, ώστε να μην αντιγράφει κανείς ρητά, αλλά παράλληλα και να σέβεται τον κόπο που κατέβαλλαν οι πνευματικοί άνθρωποι του Μεσαίωνα, της Αναγέννησης και του μεταπολεμικού χρονικού διαστήματος. Η αρχαία Ελλάδα, ο γερμανικός ρομαντισμός, και πολλές άλλες εποχές που λειτούργησαν ως ορόσημα στην πνευματική εξέλιξη της ανθρωπότητας, θα πρέπει και να διατηρούνται ατόφιες στην μνήμη, αλλά και να μην αποτελούν απλά ένα ιδεατό μοντέλο, ώστε να το αντιγράψει κανείς και  να το παρουσιάσει.

Οι εποχές αυτές λειτουργούν ως εφαλτήριο για την νέα εποχή, μια εποχή που οι νέοι δημιουργοί θα πρέπει να ερμηνεύσουν στο έπακρο. Σήμερα που «δεν πουλά» η φύση και οι ομορφιές της από το χέρι ενός ζωγράφου ή την πένα ενός ποιητή, σήμερα που τα διηγήματα γράφονται αναλόγως των πωλήσεων που μπορεί να επιφέρει η θεματολογία τους, σήμερα που το εξεγερτικό στοιχείο στον τρόπο σκέψης και πράξης αυτοπεριορίζεται σε ψυχαγωγικά αναγνώσματα που δεν προκαλούν την αναζήτηση ενός συνολικού κοινωνικού αιτήματος, σήμερα είναι που ο στόχος θα πρέπει και πάλι να επαναπροσδιοριστεί.

Να επανεξετάσει δηλαδή κανείς, για ποιο λόγο γράφει και καταναλώνει ώρες φαντασιακής διέγερσης, ποιους θέλει να αφυπνίσει και να ξεσηκώσει και τελικά αν υπάρχει και κανείς που ενδιαφέρεται για αυτό ή αυτοί που γράφουν και φιλοτεχνούν δεν το κάνουν παρά μόνον για την ψυχαγωγία και το κέρδος.

Είναι μάλλον ακαλαίσθητο να αντιγράφει κανείς τους πνευματικούς Τιτάνες του παρελθόντος και να μην κινείται αυτόνομα. Το πιο άσχημο απ' όλα, όμως, είναι να μην προτείνει μέσα από τους κατάλληλους συμβολισμούς και νοήματα.

Δεν θα μπορούσα να θαυμάσω καμία εκλεπτυσμένη ή μη γραφή αν δεν υπήρχε νόημα, για την κοινωνία, τον τρόπο ζωής, την κίνηση των ιδεών και την ίδια τη σκέψη.

Δεν θα ενθουσιαζόμουν ποτέ από εμπνευστές μιας φτηνής κουλτούρας, που επιστρατεύεται για την διαιώνιση της εμπορευματοποίησης.

Στην περίπτωση αυτή, θα προτιμούσα να διαβάσω και πάλι Goethe, Novalis, Schopenhauer, Heidegger, Προυστ ή Κάφκα.

Και αυτό γιατί τα ιστορικά διδάγματα πρέπει και επιβάλλεται να γίνουν και πάλι επίκαιρα, σε μία εποχή που αρνείται τον ποιητικό εμπλουτισμό και την πολυπλοκότητα της γραφής στο όνομα μιας στρατευμένης και ακίνδυνης λογοτεχνίας και τέχνης. Τα μηνύματα είναι πάντα επίκαιρα και οι κεραίες των δεκτών μπορεί και πάλι να ευθυγραμμιστούν μαζί τους.