Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Αλλάζουν τα δεδομένα σε ότι αφορά τις ποινικές δικογραφίες και την διαβίβασή τους μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Μέχρι τώρα, όπως θα δούμε και παρακάτω, ισχύει η Ευρωπαϊκή Σύμβαση αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής επί ποινικών υποθέσεων του 1959, ενώ κανονισμοί πριν από χρόνια δεν ισχύουν ακόμη ή έχουν γίνει μερικώς αποδεκτοί ή εφαρμόζονται από κάποια μόνο  κράτη μέλη.  

Επί του παρόντος επίσης, τα κράτη - μέλη της ΕΕ διαβιβάζουν μεταξύ τους ποινικές δικογραφίες με βάση διάφορες νομικές πράξεις και όχι ένα ενιαίο νομικό πλαίσιο σε ολόκληρη την ΕΕ. 

Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τη διαβίβαση των ποινικών δικογραφιών, της 15ης Μαΐου 1972, κυρώθηκε και εφαρμόστηκε μόνον από 13 κράτη - μέλη.

Τα κράτη μέλη υπέγραψαν συμφωνία για τη διαβίβαση ποινικών δικογραφιών ήδη από το 1990, αλλά δεν έχει τεθεί σε ισχύ.

Όπως βλέπουμε λοιπόν, υπάρχει σαφέστατο κενό στην όλη διαδικασία που αφορά την ενδοσυνοριακή διαβίβαση ποινικών δικογραφιών.

Επί του προκειμένου και με βασικότερο λόγο την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόταση κανονισμού σχετικά με τη διαβίβαση ποινικών δικογραφιών μεταξύ των κρατών - μελών.

Η αύξηση του διασυνοριακού εγκλήματος έχει οδηγήσει σε όλο και περισσότερες υποθέσεις, στις οποίες περισσότερα κράτη - μέλη έχουν δικαιοδοσία να ασκήσουν δίωξη για την ίδια υπόθεση.

Οι παράλληλες ή πολλαπλές διώξεις μπορεί να είναι ανταποδοτικές και αναποτελεσματικές, αλλά και πιθανώς επιζήμιες για τα δικαιώματα των ενδιαφερομένων, καθώς κανένα πρόσωπο δεν επιτρέπεται να διώκεται ούτε να τιμωρείται δύο φορές για την ίδια αξιόποινη πράξη.

Ως εκ τούτου, η εν λόγω πρόταση, όπως αναφέρει η Κομισιόν, θα συμβάλει στην πρόληψη της επανάληψης των διαδικασιών και στην αποφυγή περιπτώσεων ατιμωρησίας σε περίπτωση άρνησης παράδοσης βάσει ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης.

Αυτό το τελευταίο είναι και από τα πιο σημαντικά αποτελέσματα που μπορεί να επιφέρει η διασυνοριακή μεταβίβαση των ποινικών δικογραφιών βάσει της προαναφερόμενης πρότασης της Κομισιόν, με δεδομένο ένα διαχρονικό έλλειμμα στον χειρισμό και την εκδίκασή τους ανάμεσα στα κράτη - μέλη.

Επιπλέον, θα συμβάλει στη διασφάλιση της διεξαγωγής των ποινικών διαδικασιών στο πλέον κατάλληλο κράτος μέλος, για παράδειγμα, στο κράτος στο οποίο τελέστηκε το μεγαλύτερο μέρος του εγκλήματος.

Οι εν λόγω κοινοί κανόνες θα περιλαμβάνουν:

-κατάλογο κοινών κριτηρίων για τη διαβίβαση δικογραφιών, καθώς και τους λόγους άρνησης διαβίβασης δικογραφιών

-προθεσμία για τη λήψη απόφασης σχετικά με τη διαβίβαση της δικογραφίας

-κανόνες σχετικά με τα έξοδα μετάφρασης και τα αποτελέσματα της διαβίβασης δικογραφιών

-υποχρεώσεις όσον αφορά τα δικαιώματα των υπόπτων και των κατηγορουμένων, καθώς και των θυμάτων

-κανόνες σχετικά με τη χρήση του διασυνοριακού ψηφιακού διαύλου επικοινωνίας μεταξύ των αρμόδιων αρχών.

Όπως αναφέρει η Κομισιόν, προκειμένου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας διαβίβασης, ο προτεινόμενος κανονισμός περιέχει επίσης διατάξεις για τη δικαιοδοσία σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Αναμένεται να μειώσει το επίπεδο κατακερματισμού, να παράσχει μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου και, τελικά, να αυξήσει τον αριθμό των ποινικών δικογραφιών που διαβιβάζονται επιτυχώς.

Ο προτεινόμενος κανονισμός θα πρέπει τώρα να συζητηθεί και να συμφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πριν τεθεί σε ισχύ.    

Τα περισσότερα κράτη μέλη βασίζονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής επί ποινικών υποθέσεων του 1959 (άρθρο 21), σύμφωνα με την οποία οι διαβιβάσεις δεν ρυθμίζονται σε μεγάλο βαθμό και βασίζονται στο εθνικό δίκαιο..

Το μέτρο για τη διαβίβαση δικογραφιών βρίσκεται υπό συζήτηση από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, η οποία άλλαξε τον τρόπο παρουσίασης και έγκρισης των κανόνων της ΕΕ στον τομέα του ποινικού δικαίου.

Η εν λόγω πρόταση, όπως αναφέρεται, υλοποιεί τους στόχους που ορίζονται στη στρατηγική της ΕΕ για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, η οποία τονίζει ότι η διαβίβαση ποινικών δικογραφιών αποτελεί σημαντικό εργαλείο που θα ενισχύσει την καταπολέμηση των εγκληματικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στα κράτη μέλη σε ολόκληρη την ΕΕ.

Δεδομένου ότι η πρόταση αφορά διασυνοριακές διαδικασίες, όπου απαιτούνται ενιαίοι κανόνες, η Επιτροπή υποβάλλει πρόταση κανονισμού, που ισχύει άμεσα σε κάθε κράτος - μέλος και είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του.

Με τον τρόπο αυτό, θέλει να εγγυηθεί την κοινή εφαρμογή των κανόνων σε ολόκληρη την ΕΕ και την ταυτόχρονη έναρξη ισχύος τους και να αποφευχθεί ο νομικός κατακερματισμός.