Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Τα θαλάσσια ατυχήματα εξακολουθούν να προκαλούν πολλές ανθρώπινες απώλειες παρά το γεγονός ότι η τεχνολογία έχει βοηθήσει πολύ και τα πλοία έχουν εκσυγχρονιστεί. Δεν έχουν πάψει, όμως, να είναι ρυπογόνα.

Την ίδια στιγμή που η ναυσιπλοΐα έχει αυξηθεί κατακόρυφα, δεν είναι λίγες οι φορές πρόκλησης ατυχημάτων που πέρα από το κόστος σε ανθρώπινες ζωές, δημιουργούν και πολλά προβλήματα στο θαλάσσιο περιβάλλον, με ρύπανση, απόβλητα ή πετρελαιοκηλίδες.  

Πολλές ακτές έχουν ρυπανθεί για καιρό και τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την αποτροπή και αποτελεσματική αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης δεν επαρκούν σε ικανοποιητικό βαθμό.

Η δε διαδικασία απορρύπανσης καθίσταται σε πολλές χώρες της ΕΕ λόγω έλλειψης κατάλληλων μέσων, ανεπαρκής.

Σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν, κάθε χρόνο εξακολουθούν να αναφέρονται περισσότερα από 2.000 ατυχήματα και συμβάντα στη θάλασσα.

Το γεγονός αυτό προβληματίζει τις αρχές των χωρών που πρωταγωνιστούν στην ναυσιπλοΐα, αλλά και τα κράτη εκείνα που περιβάλλονται από θάλασσα.

Η Κομισιόν παρουσίασε την Πέμπτη πέντε νομοθετικές προτάσεις με στόχο τον εκσυγχρονισμό των κανόνων της ΕΕ για την ασφάλεια στη θάλασσα και την πρόληψη της ρύπανσης των υδάτων από τα πλοία.

Δεδομένου ότι το 75% του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ πραγματοποιείται δια θαλάσσης, οι θαλάσσιες μεταφορές δεν αποτελούν απλώς τη ραχοκοκαλιά μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, αλλά είναι ζωτικές για τα νησιά της ΕΕ, τις περιφερειακές και τις απομακρυσμένες θαλάσσιες περιοχές.

Οι πέντε αυτές προτάσεις, τρεις από τις οποίες επικεντρώνονται στον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση των κανόνων για την ασφάλεια στη θάλασσα, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στον έλεγχο από το κράτος λιμένα και στη διερεύνηση θαλάσσιων ατυχημάτων, ενισχύοντας την επιβολή των κανόνων για τη μείωση των συμβάντων και των ατυχημάτων, με τελικό στόχο να αποτραπούν η απώλεια ανθρώπινων ζωών και η ρύπανση του περιβάλλοντος.

Η δέσμη των προτάσεων περιλαμβάνει:

-Σαφείς απαιτήσεις για τις επιθεωρήσεις των κρατών σημαίας, με βάση τους διεθνείς κανόνες, καθώς και ειδικά προγράμματα κατάρτισης του EMSA για τις εθνικές διοικήσεις με σκοπό την ενίσχυση των ελέγχων που διενεργούν οι αρχές των κρατών μελών στους στόλους τους.

-Επέκταση του ελέγχου από το κράτος λιμένα ώστε να καλύπτει κι άλλους διεθνείς κανόνες, όπως νέες συμβάσεις για τη διαχείριση του ερματικού ύδατος και των ιζημάτων και για την ανάσυρση ναυαγίων.

-Επέκταση του πεδίου εφαρμογής του ελέγχου από το κράτος λιμένα και της διερεύνησης ατυχημάτων, ώστε να καλύπτει και τα αλιευτικά σκάφη, για τα οποία εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ανησυχίες σε θέματα ασφάλειας. Τα κράτη μέλη μπορούν να επιλέξουν να διενεργούν έλεγχο κράτους λιμένα σε αλιευτικά σκάφη μήκους άνω των 24 μέτρων που καταπλέουν σε λιμένες της ΕΕ. Να σημειωθεί σε αυτό ότι οι δραστηριότητες ελέγχου από το κράτος σημαίας και το κράτος λιμένα θα ψηφιοποιηθούν και θα ενθαρρυνθεί η χρήση ηλεκτρονικών πιστοποιητικών. Αυτό θα καταστεί δυνατό κυρίως χάρη στα συστήματα ΤΠ και τις βάσεις δεδομένων του EMSA.

-Περαιτέρω στήριξη από τον EMSA των εθνικών φορέων διερεύνησης ατυχημάτων.

-Ευθυγράμμιση των κανόνων της ΕΕ με τους διεθνείς κανονισμούς και επέκταση του πεδίου εφαρμογής τους ώστε να καλύπτει ευρύτερο φάσμα ρυπογόνων ουσιών: Εκτός από τις παράνομες απορρίψεις πετρελαίου και επιβλαβών υγρών ουσιών, οι οποίες καλύπτονταν ήδη από τους υφιστάμενους κανόνες, η Κομισιόν προτείνει να συμπεριληφθούν και οι παράνομες απορρίψεις επιβλαβών ουσιών που μεταφέρονται σε συσκευασμένη μορφή, λυμάτων, απορριμμάτων και απορριπτόμενων υδάτων και υπολειμμάτων από συστήματα καθαρισμού καυσαερίων (πλυντρίδες).

-Βελτιστοποίηση της βάσης δεδομένων επιτήρησης και ανταλλαγής πληροφοριών CleanSeaNet του EMSA και συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών σε περίπτωση διασυνοριακών περιστατικών ρύπανσης από πλοία.

-Και τέλος, ενισχυμένο νομικό πλαίσιο για τις κυρώσεις και την επιβολή τους, το οποίο θα επιτρέπει στις εθνικές αρχές να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα σε περίπτωση παράνομων απορρίψεων και να επιβάλλουν κυρώσεις, όπως για παράδειγμα πρόστιμα.

Να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων Fit for 55, η ΕΕ αποφάσισε να επεκτείνει το ΣΕΔΕ της ΕΕ στις θαλάσσιες μεταφορές και εξέδωσε τον κανονισμό FuelEU Maritime. Αμφότερα αυτά τα νομοθετικά κείμενα θα συμβάλουν στη μετάβαση στην απανθρακοποιημένη ναυτιλία. Οι καθαρές τεχνολογίες και τα καθαρά καύσιμα θα στηρίξουν επίσης, το θεματολόγιο για τη βιωσιμότητα και τη μηδενική ρύπανση.