Έκθεση για τις καταχρήσεις στους νέους
Αναγκαία περισσότερο από ποτέ η επιστημονικά τεκμηριωμένη πρόληψη

Οι νέοι βρίσκονται αντιμέτωποι με προκλήσεις σε τούτη τη νέα εποχή, όπου οι καταχρήσεις και οι υπερβάσεις στην χρήση ουσιών καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς τους. Συχνά αυτές οι καταχρήσεις δεν κρατούν για πολλά χρόνια, καθώς με την ενηλικίωση αλλάζουν τα δεδομένα. Όμως για κάποιους νέους η συνήθεια γίνεται εθισμός, με πολλά αρνητικά αποτελέσματα στην υγεία τους. 
Μια πολύ σημαντική έκθεση για τις καταχρήσεις αλλά και την χρήση ουσιών δόθηκε στην δημοσιότητα πριν λίγες ημέρες. Πρόκειται για την πλήρη ευρωπαϊκή Έκθεση με τα ευρήματα από την πανευρωπαϊκή σχολική έρευνα ESPAD που αφορά το αλκοόλ, τον καπνό, τις παράνομες ουσίες και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές. 
Η αντίστοιχη εκτεταμένη Έκθεση από το ελληνικό σκέλος δημοσιοποιήθηκε την Τετάρτη 22 Οκτωβρίου.
Η πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD
Η ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs) αποτελεί τη μεγαλύτερη διακρατική έρευνα διεθνώς για τη χρήση ουσιών, το αλκοόλ, τον καπνό και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές και συμπεριφορές υψηλού κινδύνου στους εφήβους. 
Συλλέγει συγκρίσιμα δεδομένα για μαθητές/ριες ηλικίας 15–16 ετών. Η έρευνα υλοποιείται ανά τετραετία σε περισσότερες από 35 χώρες της Ευρώπης, σε συνεργασία με τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Ναρκωτικά (EUDA). 
Η πιο πρόσφατη συλλογή δεδομένων πραγματοποιήθηκε το 2024, με τη συμμετοχή 113.882 μαθητών.
Κύρια ευρήματα για την Ευρώπη
Τον περασμένο Μάιο δημοσιεύθηκαν συνοπτικά τα κύρια ευρήματα, ενώ σήμερα, Τρίτη 21 Οκτωβρίου, δημοσιοποιήθηκε η πλήρης Έκθεση, η οποία περιλαμβάνει αναλυτικά τα ευρήματα και πλούσιο υποστηρικτικό υλικό. 
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο συνεχίστηκε η τάση μείωσης στην κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα και τη χρήση κάνναβης στους εφήβους. 
Ωστόσο, αναδύονται νέες συμπεριφορές που προκαλούν ανησυχία. Στην Ευρωπαϊκή Έκθεση παρουσιάζονται ανησυχητικές τάσεις, ιδίως όσον αφορά την αύξηση της χρήσης ηλεκτρονικών/vape τσιγάρων, τη μη ιατρική χρήση ψυχοδραστικών φαρμάκων και την απότομη άνοδο της ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια/στοιχηματισμό, όπως και της υπερβολικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των διαδικτυακών παιχνιδιών (gaming). 
Οι τάσεις αυτές είναι εντονότερες στα κορίτσια, με το χάσμα μεταξύ αγοριών και κοριτσιών στη χρήση ουσιών να μειώνεται ή και να ανατρέπεται.
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση: «Παρότι η συνεχιζόμενη μείωση της χρήσης των παραδοσιακών ουσιών είναι ένα καλό σημάδι, είναι σαφές ότι δεν αντιστοιχεί απαραίτητα σε μείωση του κινδύνου. Πράγματι, η συνύπαρξη της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών με συμπεριφορές υψηλού κινδύνου στον ψηφιακό κόσμο συνιστά μια νέα και σύνθετη πρόκληση για τη δημόσια υγεία».
Η έρευνα υλοποιήθηκε το 2024 σε 37 ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένων 25 κρατών-μελών της ΕΕ (1), με την συνεργασία του EUDA και τον συντονισμό του Ιταλικού Εθνικού Συμβουλίου για την Έρευνα (CNR). 
Πρόκειται για τον όγδοο κύκλο συλλογής δεδομένων από το 1995 και τον πρώτο μετά την πανδημία COVID-19. Συνολικά στον τελευταίο αυτό κύκλο συμμετείχαν 113.882 μαθητές ηλικίας 15–16 ετών, απαντώντας σε ανώνυμο ερωτηματολόγιο. 
Η φετινή έκδοση σηματοδοτεί 30 χρόνια συστηματικής παρακολούθησης συμπεριφορών υψηλού κινδύνου των εφήβων στην Ευρώπη.
Τα ευρήματα στην Ελλάδα
Τον περασμένο Μάιο δημοσιεύθηκε η Σύνοψη με τα κύρια ευρήματα για την Ελλάδα, ενώ την Τετάρτη 22 Οκτωβρίου, δημοσιεύθηκε εκτενής Έκθεση, η οποία περιλάμβανε αναλυτικά τα ευρήματα για την χώρα και για τις 13 Περιφέρειες. 
Περισσότερες πληροφορίες και υλικό από τις προηγούμενες έρευνες ESPAD στην Ελλάδα στην ιστοσελίδα του Επιστημονικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγεινής - Νευροεπιστημών & Ιατρικής Ακριβείας «ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΦΑΝΗΣ» (ΕΠΙΨΥ)
Η «Πανελλήνια έρευνα για τη χρήση ουσιών, άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές και την ψυχοκοινωνική υγεία των έφηβων-μαθητών» υλοποιείται από το ΕΠΙΨΥ στο πλαίσιο των ερευνητικών δραστηριοτήτων του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά, το αλκοόλ και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές (ΕΚΤΕΠΝ). 
Η έρευνα ξεκίνησε το 1984 από την Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ και από το 1993 συνεχίζεται σταθερά από το ΕΠΙΨΥ, επιτρέποντας τη διαχρονική παρακολούθηση της εξέλιξης των συμπεριφορών ψηλού κινδύνου στη χώρα μας για εδώ και μία 40ετία.
Η έρευνα του 2024 υλοποιήθηκε σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 6.810 μαθητών από 488 σχολικές μονάδες με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας.
Σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα, οι 16χρονοι στην Ελλάδα υπερβαίνουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σχεδόν σε όλους τους δείκτες καπνίσματος: το 54% έχει καπνίσει παραδοσιακό ή/και ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο (48% ο Μ.Ο.) και σε υψηλότερο ποσοστό αναφέρει «εύκολη» πρόσβαση στα προϊόντα αυτά, ενώ από το 2019 καταγράφεται εντονότερη άνοδος στο κάπνισμα ηλεκτρονικού τσιγάρου/vaping και στον πειραματισμό σε πολύ μικρή ηλικία (≤13 ετών).