Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)

Οι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο συνεχίζουν να βρίσκονται αντιμέτωποι στην Ελλάδα με μεγάλα προβλήματα που έχουν να κάνουν αφενός με την ενσωμάτωσή τους στην ελληνική κοινωνία, την επαναπροώθησή τους στις χώρες προέλευσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την επιβίωσή τους, αλλά και τη συνεχιζόμενη ρατσιστική συμπεριφορά από μερίδα Ελλήνων πολιτών σε βάρος τους. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση του ασύλου που δόθηκε στη δημοσιότητα από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.), η Ελλάδα έχει υλοποιήσει κάποιες μεταρρυθμίσεις κατά τη διάρκεια μιας περιόδου οικονομικών δυσχερειών και περιορισμών. Η έκθεση επισημαίνει ωστόσο, πολλαπλά κενά και ανησυχίες και περιλαμβάνει τη σύσταση να εξακολουθούν να μην επιστρέφονται οι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα.

«Αμυγδαλέζα» & εικόνες ντροπής

Τα προβλήματα σχετίζονται με την πρόσβαση στο άσυλο, την έλλειψη δυνατότητας στέγασης, αλλά και την αδυναμία ενσωμάτωσης. Αν σε αυτά προσθέσει κανείς και τις επαναλαμβανόμενες ρατσιστικές επιθέσεις σε βάρος τους, τότε το τοπίο δεν είναι και τόσο φωτεινό. Βέβαια, τουλάχιστον από την παρούσα κυβέρνηση, έγινε ήδη το θετικό βήμα για το κλείσιμο του ελληνικού Γκουαντάναμο, της ντροπής που ακούει στο όνομα κέντρο κράτησης Αμυγδαλέζας. Τώρα το αν τα θετικά αυτά βήματα συνεχιστούν, κανείς δεν το γνωρίζει, με δεδομένο ότι στην κυβέρνηση υπάρχουν και οι ΑΝΕΛ. Η έκθεση πάντως, παρουσιάζει όλα τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στο διάστημα που βρίσκονται στην Ελλάδα, τη μεταχείριση και γενικότερα την επιβίωσή τους. 

43.500 οι αφίξεις προσφύγων το 2014 αύξηση 280% σε σύγκριση με το 2013

Η έκθεση βασίζεται σε αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου του 2014. Την περασμένη χρονιά, η Ελλάδα ήταν μεταξύ των χωρών της Μεσογείου που γνώρισαν δραματική αύξηση στις αφίξεις προσφύγων και μεταναστών μέσω θαλάσσης. Συνολικά, περίπου 43.500 άνθρωποι κατέφτασαν εκεί μέσω θαλάσσιων διόδων, αριθμός που αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 280% σε σύγκριση με το 2013. Περίπου το 60% των νεοαφιχθέντων προέρχονταν από τη Συρία, ενώ υπήρχε επίσης σημαντικός αριθμός Αφγανών, Σομαλών και κατοίκων της Ερυθραίας. Πολλοί προχωρούν σε περαιτέρω μετακίνηση σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Δυσκολίες στην πρόσβαση ασύλου κίνδυνος αυθαίρετης κράτησης

Στα κύρια προβλήματα του συστήματος ασύλου στην Ελλάδα περιλαμβάνονται οι δυσκολίες στην πρόσβαση στη διαδικασία, η συνεχιζόμενη ύπαρξη εκκρεμών υποθέσεων από την παλιά  διαδικασία ασύλου, ο κίνδυνος αυθαίρετης κράτησης, οι ανεπαρκείς συνθήκες υποδοχής, τα ελλείμματα στον εντοπισμό και την παροχή υποστήριξης σε άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες, οι άτυπες αναγκαστικές επιστροφές ανθρώπων στα σύνορα, οι ανησυχίες για τις προοπτικές ένταξης και υποστήριξης των προσφύγων, η ξενοφοβία και η ρατσιστική βία. Η πρόσβαση στο άσυλο συνεχίζει να αποτελεί πρόκληση, εν μέρει λόγω του μειωμένου αριθμού περιφερειακών γραφείων της Υπηρεσίας Ασύλου για την εξέταση των αιτημάτων, καθώς και της έλλειψης σε προσωπικό στην Υπηρεσία αυτή. Παρά τις προσπάθειες των αρχών να επεξεργαστούν περί τις 37.000 συσσωρευμένες προσφυγές που εκκρεμούσαν από το παλιό σύστημα ασύλου, ένας μεγάλος αριθμός συσσωρευμένων υποθέσεων παραμένει.

Τεράστια τα προβλήματα στη στέγαση

Η δυνατότητα στέγασης των αιτούντων άσυλο, είναι εξαιρετικά περιορισμένη και οι υπηρεσίες ελλιπείς. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ιδιαίτερη ανησυχία σε ό,τι αφορά τα ευάλωτα άτομα, όπως είναι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, τα παιδιά που έχουν χωριστεί από τις οικογένειές τους ή οι μόνες γυναίκες. Οι προοπτικές ένταξης και παροχής σχετικής υποστήριξης στους αναγνωρισμένους πρόσφυγες είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Η εξεύρεση στέγης είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Δεν υπάρχουν ειδικές δομές κοινωνικής στέγασης ή άλλες εναλλακτικές μορφές υποστήριξης. Επιπλέον, δεν υπάρχει στοχευμένη εθνική στρατηγική για την προώθηση της απασχόλησης των προσφύγων και, ως εκ τούτου, πολλοί βρίσκονται σε κατάσταση ένδειας.

Συνεχίζονται οι ρατσιστικές επιθέσεις

To Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, ένα δίκτυο οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, το οποίο υποστηρίζεται από την Υ.Α. κατέγραψε 65 περιστατικά τους πρώτους εννιά μήνες του 2014, που περιλαμβάνουν επιθέσεις σε δημόσιους χώρους ενάντια σε μετανάστες και πρόσφυγες λόγω του χρώματος και της καταγωγής τους. Ο πραγματικός αριθμός των επιθέσεων είναι πιθανόν πολύ υψηλότερος, καθώς καταγγέλλεται μόνο ένα μικρό ποσοστό τους.